Ostatnie lata Rządu Polskiego w Londynie

Czy z perspektywy czasu ponownie podjąłby Pan taką właśnie decyzję?
- Każda ze stron pozostaje przy swoim. Prezydent Kaczorowski nadal uważa, że była to jedyna słuszna decyzja w owym czasie. Ja też pozostaję przy swoim zdaniu. Natomiast wielu ludzi niezaangażowanych wówczas bezpośrednio w podejmowanie tej decyzji coraz częściej przyznaje mi rację.  Zresztą wiele protestów otrzymaliśmy zaraz po ogłoszeniu tej decyzji z różnych części świata, m. in. ze Stanów Zjednoczonych i Australii, jak również z Polski.  Na kilka dni przed wyjazdem prezydenta Kaczorowskiego z insygniami, przyjechali do Londynu R. Szeremietiew z Polskiej Partii Niepodległościowej w Warszawie i J.  Kamocki z Małopolskiej Federacji Ruchów Niepodległościowych, usilnie zabiegając o zmianę decyzji.  Otrzymali odpowiedź, że jest już za późno, decyzji nie można zmienić. Prosiliśmy wówczas prezydenta, by przynajmniej w swoim przemówieniu na Zamku, przekazując insygnia przekazał wówczas w swoim przemówieniu, choć symbolicznie, nowemu prezydentowi  troskę o naszych rodaków, którzy pozostali na wschodzie odcięci od Polski.  Niestety, prezydent Kaczorowski nie włączył takiego apelu do swojego przemówienia w czasie przekazywania insygniów na Zamku Królewskim w Warszawie.

Czy prezydent Wałęsa i jego ludzie korzystali z doświadczeń Rządu Polskiego w Londynie?
- Niestety, nie tylko że nie próbowali, lecz nawet próby i propozycje z naszej strony podzielenia się doświadczeniem zostały z nielicznymi, czasami dziwnie wyselekcjonowanymi wyjątkami,  zignorowane w Polsce. Moim zdaniem z wielką szkodą dla procesu demokratyzacji i zmian ustroju ekonomicznego i politycznego Polski.

Czy Pana zdaniem, z perspektywy Pańskich doświadczeń, kierunek w jakim idzie dziś nowa Polska, to dobry kierunek?
- Moim zdaniem dobrych rzeczy w nowej Polsce jest ciągle zbyt mało. Okres ostatnich kilkunastu lat został w dużym stopniu zmarnowany.

Dlaczego tak się stało? Kto za to odpowiada?
- W moim pojęciu jest kilka przyczyn, dlaczego tak się dzieje. Pierwsza przyczyna, to ustalenia „okrągłego stołu”, które przez lata obowiązywały w Polsce i przypuszczam, że wiele z nich nadal jeszcze obowiązuje. Drugi powód to trzy nazwiska, które dla mnie są złowrogie dla sprawy polskiej, a mianowicie: Mazowiecki, Skubiszewski i Balcerowicz. Kolejną wreszcie przyczyną naszych niepowodzeń była blisko pięćdziesięcioletnia polityka partii komunistycznej, która świadomie i planowo niszczyła wszelkie niekomunistyczne struktury społeczne w kraju. Rezultat tego był taki, że nie było ludzi, poza zespołem komunistycznym, odpowiednio przygotowanych do prowadzenia spraw publicznych. Z woli też partii, jeszcze przed rokiem 1989, na stypendia do USA czy Anglii wyjeżdżali wyłącznie działacze i naukowcy delegowani, a więc i oddani partii, a w ich liczbie m.in. Balcerowicz i Belka.

Czy oznacza to, że rewolucja polska nie mogła się naprawdę udać?
- Ten wielki zryw nie miał szans na pełne powodzenie. Tak zaczęliśmy oceniać polskie przemiany na emigracji już w roku 1989 i 1990. Mamy jednak nadzieję, że za jedno lub dwa pokolenia będzie lepiej. Wcześniej muszą umrzeć resztki pokolenia wychowanego w starym komunistycznym systemie, zakładając jednak, że po drodze wszystko już będzie normalnie.
Wszelkie zmiany w Polsce muszą się odbywać w sposób naturalny. Trzeba jednak do tego procesu stworzyć odpowiednie warunki i czekać, a to naprawdę wymaga dużo czasu. Każdy, kto twierdzi, że można to zrobić szybko, poprzez podjęcie jednej czy kilku decyzji, też z pewnością myli się. Odbudowując Polskę trzeba się starać, aby nie było w niej nowych zanieczyszczeń. To jedyne rozsądne rozwiązanie. Że tak jednak nie jest, już dziś widać gołym okiem.

Rozmawiał Leszek Wątróbski

----

Leszek Wątróbski
- pracownik Ośrodka Studiów i Badań Polonijnych Uniwersytetu
Szczecińskiego, zajmujący się od lat życiem Polonii na całym świecie, ze szczególnym uwzględnieniem Polaków na Wschodzie