Fotografia w świetle zastanym, czyli bez dodatkowego oświetlenia, jest sztuką tak piękną, jak trudną. Najczęściej tym dodatkowym oświetleniem jest błysk lampy. Współczesne aparaty amatorskie z reguły wyposażane są we wbudowaną lampę błyskową, zatem dla przeciętnego użytkownika „zdjęcia z błyskiem” stały się codziennością. Jednak aby w pełni docenić możliwości z tym związane, warto przypomnieć sobie podstawowe pojęcia. A potem... przejść na drugi poziom wtajemniczenia i zacząć używać lamp zewnętrznych, dołączanych do aparatu.
W wielu przypadkach zastosowanie lampy błyskowej rekompensuje nam niski poziom światła zastanego. To, co na zdjęciu bez lampy wymagałoby użycia kilkusekundowych ekspozycji, możemy bezproblemowo uzyskać błyskając fleszem. Oczywiście, zasięg błysku jest ograniczony – nie należy się spodziewać, że zagwarantuje on prawidłowe naświetlenie wszystkiego, co znajduje się w kadrze – zarówno obiektów bliskich, jak i dalszych. Miłośnicy zdjęć w świetle zastanym powinni zdać sobie sprawę z tego, że pewnych efektów bez użycia lampy błyskowej uzyskać się po prostu nie da. Błysk pozwala na przykład „zamrozić” ruch, pozwala też na zwiększenie głębi ostrości, gdyż przy silniejszym świetle możemy zastosować większą przysłonę. Błysk niweluje także zbyt silne kontrasty – jest niezastąpiony do zdjęć zacienionych obiektów na bardzo jasnym tle.
Obecnie w sklepach i komisach sprzedawane są trzy podstawowe rodzaje zewnętrznych lamp błyskowych, różniące się możliwościami, ceną i sposobem działania.
Lampa półautomatyczna
Nazywane były też kiedyś „komputerowymi” i taką dumną nazwę możemy na niektórych starych egzemplarzach znaleźć. Lampa posiada czujnik światła mierzący i przerywający błysk, gdy światła już wystarczy. Najpierw oczywiście musimy lampę poinformować o tym, jakiej czułości mamy film i jaką ustawiliśmy przysłonę. Czasami ze względu na ograniczenia lampy nie da się ustawić na niej dowolnej przysłony – są tylko dwie, trzy wartości do wyboru. Kiedy już wszystko mamy ustawione, na kalkulatorze lampy odczytamy minimalną i maksymalną odległość, przy jakiej możemy fotografować. Przy mniejszej odległości automatyka lampy nie zdoła wystarczająco zredukować mocy błysku, przy większej błysk lampy będzie zbyt słaby, by poprawnie naświetlić fotografowany obiekt.
Lampa TTL
Najdokładniejsze, najbardziej wszechstronne i... najdroższe lampy błyskowe. Błysk jest mierzony przez obiektyw aparatu, co powoduje dużą dokładność pomiaru. W większości przypadków wszystkie potrzebne informacje są przekazywane między lampą i aparatem (czułość filmu, ustawiona przysłona, ogniskowa itp.). Powoduje to niestety pewne ograniczenia. Ze względu na nie musimy używać lampy przeznaczonej (dedykowanej) do naszego aparatu. Jeżeli używamy aparatu starszego typu, bez czujnika błysku TTL, powinniśmy przełączyć lampę na tryb półautomatyczny – większość lamp ma taką możliwość. Jednak nie zawsze zdaje to egzamin. Kiedyś mój znajomy założył na aparat lampę „z innej bajki” mając nadzieję, że uda się zrobić coś w trybie półautomatycznym bądź ręcznym. Nic z tego – lampa nawet błysnęła, ale zablokowała aparat przy otwartej migawce. Zaczął on działać dopiero po zdjęciu lampy i wyjęciu z niego na chwilę baterii. Najnowsze aparaty wraz dedykowanymi do nich lampami mierzą światło błyskowe w sposób całkiem wyrafinowany. Wykorzystują system matrycowy czy wielopolowy, uwzględniają ustawioną na obiektywie odległość. Wiele z tych lamp ma możliwość ustawiania korekcji błysku czy błysków stroboskopowych, oraz automatycznego doświetlania cieni.
Czas synchronizacji
Szczelinowe migawki, jak sama nazwa wskazuje, naświetlają film „szczeliną”. Pierwsza zasłonka otwiera kadr, druga po odpowiednim czasie zasłania. Im dłuższy czas ekspozycji, tym „szczelina” większa. Przy krótkich czasach druga zasłonka zaczyna się zamykać zanim pierwsza całkiem kadr odsłoni – jeśli wtedy lampa by błysnęła, naświetlony na filmie zostałby tylko ten otwarty fragment. Płynie stąd prosty wniosek – aby błysk lampy oświetlił cały kadr, musi on zostać wyemitowany w momencie, gdy cały kadr jest odsłonięty. Najkrótszy czas ekspozycji, przy którym to następuje, nazywamy czasem synchronizacji. Dla większości współczesnych aparatów wynosi on 1/125 lub 1/250 sekundy. Używając lampy nie możemy stosować w żadnym wypadku krótszych czasów, tylko dłuższe! Większość współczesnych elektronicznych aparatów po włączeniu lampy automatycznie ustawia odpowiedni czas ekspozycji – są więc one odporne na nasze błędy.
Liczba przewodnia
Liczba przewodnia określa moc błysku lampy. Im ta liczba jest większa, tym „mocniejsza” jest lampa. Liczbowo jest to wartość przysłony przemnożona przez odległość, w jakiej ekspozycja jest przy tej przysłonie jest poprawna. Zazwyczaj podawana jest dla czułości ISO 100. Kupując lampę musimy uważać na miarę odległości, w jakiej wyskalowana jest liczba przewodnia. Jeżeli będą to stopy, wartość liczby przewodniej będzie ponad trzykrotnie większa niż gdy są to metry.
Wiele – zwłaszcza współczesnych – lamp dopasowuje kąt błysku do ustawionej ogniskowej. Jest to oczywiście związane z zasięgiem błysku. Im mniejszy kąt świecenia lampy, tym większy jest jej zasięg. Producenci lamp podają niekiedy liczbę przewodnią właśnie przy największej ogniskowej. Może się zatem okazać, że lampa jest tylko pozornie „mocna”. Porównujmy zatem nie wartości wytłuszczone na pudełku, tylko to co jest napisane drobnym druczkiem gdzieś z boku.
Czerwone oczy
Często (za często) fotografując ludzi przy pomocy lampy błyskowej uzyskujemy na zdjęciach „piękne” czerwone oczy. Powstają one, gdyż odbite od dna oka światło zostaje zabarwione przez krew z licznych naczyń krwionośnych. Z podobnym problemem spotkamy się fotografując przy pomocy flesza zwierzęta – tyle, że względu na nieco inną budowę oka kolor może być inny. Fotografowane przeze mnie o zmierzchu borsuki miały na niektórych zdjęciach oczy jak latarenki. Jedyny pewny sposób by uniknąć takiego efektu, to odsunąć lampę błyskową od aparatu, najlepiej za pomocą dedykowanego kabla synchronizacyjnego. Można też wykonywać zdjęcia przy pomocy kilku lamp. Flesze niektórych firm mają możliwość bezprzewodowej komunikacji przy zachowaniu pomiaru światła TTL. Wtedy jedynie główna lampa musi być połączona z aparatem, ale to można zrobić za pomocą dedykowanego przewodu synchronizacyjnego i ustawić ją obok aparatu.
Efekt „czerwonych oczu” jest tym większy im bliżej osi obiektywu jest lampa błyskowa. Największy więc będzie przy małych kompaktowych aparatach. Wszystkie systemy „redukcji czerwonych oczu” nie są rozwiązaniem problemu. Lampa wysyła wtedy serię słabszych błysków przed tym właściwym, by zwęzić źrenice u fotografowanych osób. Wtedy zamiast dużych mamy... małe czerwone oczy. Pamiętajmy też, że przy włączonej takiej funkcji od naciśnięcia spustu do zrobienia zdjęcia mija sekunda lub dwie – lampa wykonuje wtedy wstępne błyski. Może więc umknąć nam jakaś ciekawa sytuacja.
Synchronizacja na pierwszą i drugą zasłonę migawki
Większość starszych aparatów ze szczelinową migawką standardowo synchronizuje błysk na pierwszą zasłonkę migawki. Oznacza to, że błysk następuje tuż po otwarciu migawki. W nowszych lampach często mamy możliwość wyboru – błysk może nastąpić tuż po otwarciu lub tuż przed zamknięciem migawki. O ile różnica jest niewielka w przypadku krótkich czasów ekspozycji, o tyle przy długich jest zasadnicza. Najlepiej wyjaśnić to na podręcznikowym przykładzie. Fotografujemy o zmierzchu jadący samochód. Czas naświetlania wynosi powiedzmy sekundę. Do tego dokładamy lampę błyskową. Przy synchronizacji na drugą zasłonkę sytuacja jest następująca: naciskamy spust, migawka się otwiera, na zdjęciu naświetlone zostają światła samochodu i częściowo rozmazana jego sylwetka. Tuż przed zamknięciem migawki następuje błysk wydobywający sylwetkę samochodu. Rozmazany cień oraz światła zostają za samochodem, co stwarza wrażenie jakby jechał do przodu. Przy synchronizacji na pierwszą zasłonkę sytuacja jest odwrotna. Tuż po naciśnięciu spustu następuje błysk, sylwetka samochodu zostaje „zamrożona” a potem rejestrowany jest jego ruch. Światła i rozmazany cień pojawiają się przed sylwetką samochodu. Stwarza to wrażenie jakby samochód jechał do tyłu.
Pozaetatowy fotoreporter
Krzysztof (orłoś)
))
Wczytuję dane...