Wystarczy być ubezpieczonym w powszechnym systemie ubezpieczenia zdrowotnego w jakimkolwiek kraju Wspólnoty, bo wówczas prawo do opieki zdrowotnej będzie podróżować razem z osobą wyjeżdżającą. By jednak móc skutecznie powoływać się na przysługujące prawa, trzeba będzie zaopatrzyć się w odpowiednie formularze.
Zaświadczenia z Narodowego Funduszu Zdrowia wystawiane są zawsze na wniosek zainteresowanego. Dlatego jeszcze przed wyjazdem, w celu ich uzyskania będzie trzeba zgłosić zapotrzebowanie na dany formularz do właściwego oddziału, w którym jest się ubezpieczonym. Tam też lub w Biurze Rozliczeń Międzynarodowych można będzie dowiedzieć się, jaki formularz będzie potrzebny podczas wyjazdu do Unii.
Osobie wyjeżdżającej do danego kraju Wspólnoty zostaną udzielone świadczenia na takich samych zasadach, jak ubezpieczonym obywatelom tego państwa. W praktyce oznacza to, że jeśli prawo kraju, w którym będzie przebywał Polak, przewiduje udzielanie pomocy zdrowotnej za częściową odpłatnością (tzw. wkład własny), wówczas i on zostanie tym obciążony.
Pracownicy najemni oraz pracujący na własny rachunek
Pracownikiem najemnym, czyli zatrudnionym – w rozumieniu przepisów wspólnotowych – jest osoba podejmująca szeroko rozumianą działalność zawodową w celach zarobkowych, która objęta jest ubezpieczeniem społecznym i zdrowotnym. Pracodawca odprowadza za tę osobę składkę na ubezpieczenie zdrowotne do ZUS, a Zakład z kolei przekazuje tę składkę do danego oddziału NFZ.
Osobą pracującą na własny rachunek jest natomiast osoba, która samodzielnie prowadzi działalność zawodową bądź też organizuje inne samodzielne przedsięwzięcia i podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu przez odprowadzane na to ubezpieczenie składki. Podlega ona ubezpieczeniu zdrowotnemu w państwie, w którym zarejestrowana jest jej działalność.
Pracownik najemny samodzielnie zarobkujący, zamieszkujący w innym państwie niż to, w którym podlega ubezpieczeniu zdrowotnemu, ma prawo do pełnego zakresu świadczeń zdrowotnych zarówno w kraju zatrudnienia, ponieważ jest tu ubezpieczony, jak i w kraju zamieszkania – gdzie wówczas traktowany jest jak osoba ubezpieczona. Zaświadczeniem potwierdzającym jego prawo do uzyskania nieodpłatnych świadczeń leczniczych w kraju zamieszkania jest formularz E 106. Można go uzyskać (2 egzemplarze) w instytucji ubezpieczenia zdrowotnego kraju zatrudnienia. W kraju zamieszkania należy zarejestrować się w instytucji ubezpieczenia zdrowotnego, składając ten formularz.
• PRZYKŁAD.
Pan Michał Walewski jest osobą pracującą na własny rachunek – prowadzi firmę na terenie Szwecji. Tam też zarejestrowana jest jego działalność gospodarcza oraz odprowadzane składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne. Jego stałym miejscem zamieszkania jest jednak Poznań. Pan Walewski powinien wystąpić do szwedzkiej Kasy Ubezpieczeń Społecznych, właściwej ze względu na miejsce wykonywania pracy, o wystawienie mu formularza E 106. Z zaświadczeniem tym pan Walewski powinien udać się następnie do oddziału NFZ, właściwego ze względu na miejsce jego zamieszkania, w celu zarejestrowania się.
Gdy mieszkasz z rodziną...
Prawo do świadczeń leczniczych w pełnym zakresie posiada też rodzina osoby pracującej na własny rachunek, i to zarówno w kraju swego zamieszkania, jak i w tym, w którym osoba ta jest zatrudniona i ubezpieczona.
Jeżeli rodzina mieszka wraz z osobą pracującą na własny rachunek za granicą, np. w Austrii, wówczas – by móc korzystać bez problemu z pomocy medycznej w tym kraju – powinna być wpisana w formularzu E 106 wystawionym osobie pracującej na własny rachunek. Dopiero tak wypełnione zaświadczenie można złożyć w instytucji miejsca zamieszkania, by dokonać rejestracji.
W konsekwencji w kraju zamieszkania zarejestrowanymi, a więc uprawnionymi do uzyskania nieodpłatnych świadczeń leczniczych, będą osoba prowadząca działalność oraz wymienieni w zaświadczeniu członkowie jej rodziny.
• PRZYKŁAD.
Przypuśćmy, że pan Walewski prowadzący własną działalność w Szwecji mieszka na stałe w Poznaniu wraz z rodziną. Żona wychowująca małoletnie dzieci nie pracuje, nie podlega więc polskiemu obowiązkowemu ubezpieczeniu zdrowotnemu. W tej sytuacji szwedzka kasa ubezpieczeń społecznych powinna wystawić formularz E 106 wymieniając w nim również członków rodziny pana Walewskiego (żonę i dzieci). Na podstawie tego zaświadczenia pan Walewski i jego rodzina uzyskają prawo do świadczeń leczniczych w Polsce z chwilą dokonania rejestracji we właściwym oddziale NFZ.
Nieco innych formalności należy dopełnić, by umożliwić dostęp do pomocy medycznej członkom rodziny, którzy nie mieszkają wraz z osobą prowadzącą działalność w jednym z krajów członkowskich w tym państwie. Rejestracji członków rodziny w ich kraju zamieszkania dokonuje się za pomocą formularza E 109. Wystawia go instytucja ubezpieczenia zdrowotnego kraju, w którym osoba ubezpieczona pracuje lub prowadzi samodzielną działalność zarobkową.
• PRZYKŁAD. Pan Marek Wójt mieszka i pracuje w Hiszpanii, tam też odprowadza składki na ubezpieczenie zdrowotne. Z tego względu on i członkowie jego rodziny mają prawo do świadczeń leczniczych w Hiszpanii. Żona i małoletnie dzieci pana Wójta mieszkają w Białymstoku. Żona nie pracuje i nie jest ubezpieczona w polskim systemie ubezpieczenia zdrowotnego. W tej sytuacji pan Wójt powinien złożyć wniosek w hiszpańskiej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego (Regionalnej Dyrekcji Krajowego Urzędu Zabezpieczenia Społecznego) o wystawienie formularza E 109 zaświadczającego, że jego rodzina zamieszkała w Polsce ma prawo do świadczeń zdrowotnych na koszt Hiszpanii. Na podstawie tego zaświadczenia pani Wójt i jej dzieci będą mogły zarejestrować się we właściwym oddziale NFZ, dzięki czemu uzyskają prawo do nieodpłatnych dla nich świadczeń leczniczych w Polsce. Koszty tych świadczeń refundowane będą podlaskiemu oddziałowi NFZ przez hiszpańską właściwą instytucję ubezpieczenia zdrowotnego.
Pracujący przy granicy
Są nimi osoby, które są zatrudnione lub pracują na własny rachunek w innym państwie członkowskim niż kraj, w którym mieszkają i do którego wracają co najmniej raz na tydzień. Są objęci ubezpieczeniem zdrowotnym w kraju, w którym wykonują pracę zawodową.
Pracownicy przygraniczni zamieszkujący w innym państwie niż państwo, w którym podlegają ubezpieczeniu zdrowotnemu, mają prawo do pełnego zakresu świadczeń zdrowotnych w kraju zatrudnienia (z racji ubezpieczenia) oraz w kraju zamieszkania (ponieważ tu traktowani są jak ubezpieczeni).
Zaświadczeniem uprawniającym do uzyskania nieodpłatnych świadczeń leczniczych w kraju zamieszkania jest formularz E 106. Można go uzyskać we właściwej instytucji ubezpieczenia zdrowotnego. Później należy zarejestrować się w kraju zamieszkania w instytucji ubezpieczenia zdrowotnego, poprzez złożenie tego formularza.
• PRZYKŁAD.
Pani Joanna Misztal mieszka w Słubicach, w Polsce, pracuje we Frankfurcie nad Odrą. Z racji wykonywania pracy w Niemczech podlega niemieckiemu ubezpieczeniu społecznemu i zdrowotnemu. Instytucją właściwą do wystawienia jej formularza E 106 jest niemiecka kasa chorych, np. Lokalna Powszechna Kasa Chorych (AOK). W Polsce będzie otrzymywać świadczenia zdrowotne w pełnym zakresie od momentu zarejestrowania się przez złożenie zaświadczenia E 106 we właściwym oddziale NFZ.
Bezpłatne świadczenia dla rodziny
Członkom rodziny pracownika przygranicznego przysługuje:
• w kraju zamieszkania – pełen zakres świadczeń zdrowotnych,
• w kraju zatrudnienia – prawo do świadczeń niezbędnie koniecznych ze względu na ich stan zdrowia.
Rodzina pracownika przygranicznego, w państwie zamieszkania, otrzyma nieodpłatne świadczenia zdrowotne na podstawie formularza E 106. Wystawiony jest on dla pracownika przygranicznego przez tę instytucję ubezpieczenia zdrowotnego, w której jest ubezpieczony. Dane członków rodziny powinny być wpisane w odpowiednim polu tego zaświadczenia.
WARTO ZAPAMIĘTAĆ
W Danii, Holandii, Hiszpanii, Finlandii, Norwegii i Szwecji akceptowany jest zwyczaj, że zaświadczenie E 111, uprawniające do otrzymania natychmiastowo koniecznych świadczeń zdrowotnych podczas pobytu w innym państwie UE, okazuje się bezpośrednio lekarzowi albo pracownikowi szpitala, z pominięciem instytucji ubezpieczenia zdrowotnego.
W innych krajach UE (Austrii, Belgii, Francji, Grecji, Irlandii, Islandii, Liechtensteinie, Niemczech, Luksemburgu, Portugalii i Włoszech), jeśli osoba przybywająca z innego kraju członkowskiego nie zarejestruje się, może być obciążona kosztami świadczeń zdrowotnych. Udzielenie nieodpłatnych świadczeń zdrowotnych w tych krajach uzależnione jest bowiem od okazania przez pacjenta odpowiednich stosowanych w danym kraju zaświadczeń o prawie do nieodpłatnej pomocy medycznej. Takie wewnętrzne zaświadczenia wydawane są zainteresowanym przez instytucje ubezpieczenia zdrowotnego w danym kraju na podstawie formularza E 111.
Izabela Rakowska
Gazeta Prawna Nr 232/03 z dnia 28.11.2003
Bądź pierwszą osobą, komentującą ten artykuł.
