Wiadomości

Cooltura

03/05/2021 08:59:00

230. rocznica uchwalenia Konstytucji 3 Maja

W tym roku obchodzimy 230. rocznicę uchwalenia Konstytucji 3 Maja – pierwszej konstytucji w Europie i drugiej na świecie.

Dlaczego na konstytucji widnieje data 5 maja?

Formalnie z tą właśnie datą konstytucja została wpisana do akt grodzkich Warszawy.

Jakie znaczenie dla Polski miała/ma Konstytucja 3 Maja uchwalona w 1791 roku?

Wprowadzała nowoczesne formy ustrojowe. Odwoływała się do Monteskiuszowskiego trójpodziału władzy na władzę ustawodawczą, sprawowaną przez dwuizbowy parlament; wykonawczą – król i tzw. straż praw oraz sądowniczą, którą określała konstytucja. Mieszczanom, z punktu widzenia dotychczasowego prawodawstwa niewidocznym, nadawano prawo osobistego bezpieczeństwa oraz nabywania majątków ziemskich i szlachectwa. Armia miała liczyć 100 tys. żołnierzy. Wprowadzano stałe podatki dla szlachty (10%) i duchowieństwa (20%). Tron miał być dziedziczny, zniesione „liberum veto”, konfederacje i skonfederowane sejmy. Katolicyzm miał być religią panującą, ale jednocześnie zapewniano swobodę wyznania. Można powiedzieć, że ta ustawa rządowa była efektem myśli oświeceniowej i cały dorobek politycznych teorii epoki został w nią wpisany, choć była też pewnym kompromisem. Kołłątaj i Potocki chcieli, żeby wnosiła bardziej radykalne zmiany.

Co tak naprawdę zmieniło w Polsce uchwalenie Konstytucji 3 Maja?

Miał się zmienić ustrój państwa. Niestety, te zmiany nie zdążyły zaistnieć, żeby mogły mieć głębszy wpływ na świadomość Polaków.

Jaki był odbiór Konstytucji 3 Maja wśród polskiego społeczeństwa?

Przyjęta była z entuzjazmem i nadzieją, że dzięki niej Rzeczpospolita stanie się nowoczesnym, niepodległym krajem. W jej obronie Polacy ruszyli do nierównej walki z wielkim mocarstwem.

Jakie były międzynarodowe reakcje na Konstytucję 3 Maja w czasie, gdy ona powstała?

W czasopismach angielskich pojawiały się doniesienia z Polski już w kwietniu 1791 r., kiedy została przyjęta ustawa o miastach, którą dziennikarze już nazywali konstytucją. Chwalili panującą w Polsce tolerancję religijną, ale opisywali także dramatyczną sytuację mieszczan i chłopów w Rzeczypospolitej i wyrażali radość, że „powszechny duch wolności oświecił również ten kraj”, sprawiając, że przyjęto prawo gwarantujące wolność obywateli miast.

Rozmawiała Marietta Przybylek, Tygodnik Cooltura