Według rządzących, polityka oszczędności (austerity), drastyczne zaciśnięcie pasa, cięcia w sektorze publicznym, były jedyną możliwą opcją, żeby ocalić finanse publiczne. Nie udało się. Osiem lat cięć nie przyniosło spodziewanych rezultatów. Brytyjska ekonomia wciąż jest anemiczna, finanse w nie najlepszym stanie, a koszty społeczne ogromne. I stale rosną.
Programy, które miały usprawnić system, jedynie bardziej go skomplikowały. Najlepiej to widać na przykładzie Universal Credit – flagowym pomyśle rządu Davida Camerona, który miał uzdrowić system świadczeń społecznych. Raport National Audit Office (NAO), opublikowany tego lata, stwierdza, że reforma nie przyniosła spodziewanych efektów. Universal Credit to kosztowny i niepotrzebny projekt, który nie spełnił oczekiwań i założeń. Nie udało się zrealizować najważniejszych korzyści systemu – mniejszych kosztów administracyjnych i zwiększenia zatrudnienia. Jedna czwarta roszczeń wypłacana jest z opóźnieniem, co wiąże się z rosnącym zadłużaniem osób na zasiłkach. Miejsca, w których wypłacany jest Universal Credit odnotowują 30 proc. wzrost korzystania z banków żywności. 60 proc. wnioskodawców prosi o zaliczki, co staje się dodatkowym długiem. Urzędy zarządzające mieszkaniami komunalnymi i socjalnymi nie otrzymują czynszów na czas, a prywatni landlordowie odmawiają wynajmu osobom pobierającym UC. Bo wypłaty świadczeń nigdy nie są w terminie. Według NAO, ponad 40 proc. osób wypełniających „skomplikowany wniosek” o świadczenia wymaga pomocy profesjonalistów, ale urzędy pracy i organizacje pozarządowe nie zawsze są w stanie ją zapewnić. I nie dostają na to odpowiedniego finansowego wsparcia. A koszty administracyjne zamiast docelowych 173 funtów na sprawę wynoszą 699.
To dopiero początek problemu, bo nowym programem objęte jest zaledwie 10 proc. pobierających świadczenia. Dlatego w zeszłym tygodniu think tank Resolution Foundation przestrzegał przed wdrożeniem projektu na masową skalę, bo system może się całkowicie zawalić. Zwłaszcza, że – jak stwierdza raport Institute for Fiscal Studies – Department for Work and Pensions (DWP – Ministerstwo Pracy i Emerytur) zostało objęte drastycznymi cięciami. Realnie budżet DWP został zmniejszony o 50 proc. Kosztów nie można przerzucić na władze lokalne, bo te mają swoją własną fiskalną apokalipsę. W nadchodzącym roku budżetowe dziury musi łatać jedna trzecia samorządów. W roku 2020 problemy będzie miało już 70 proc. władz lokalnych. Dziura budżetowa wynosi obecnie 3.2 miliarda funtów. I jak przewidują eksperci – będzie jedynie rosnąć. Coraz większym i coraz bardziej kosztownym problemem jest pomoc dzieciom. W zeszłym roku władze lokalne zostały zmuszone do przekroczenia swoich budżetów na pomoc społeczną dla dzieci o 816 milionów funtów.
Bo osób wymagających wsparcia stale przybywa. W ciągu dekady liczba dzieci, wymagająca objęcia opieką społeczną, zwiększyła się o 100 tys., co zmusiło urzędy miejskie do zwiększenia wydatków w tym zakresie o 10 proc. w ostatnich czterech latach. Według Local Government Association (LGA), zrzeszającego 370 urzędów miejskich bez rządowego finansowego wsparcia Wielkiej Brytanii grozi społeczna katastrofa. Rząd jednak odmawia dodatkowych pieniędzy. I wątpliwe, żeby to się zmieniło, zwłaszcza teraz, gdy rusza polityczna jesień z partyjnymi konferencjami na horyzoncie, podczas których tematem dominującym będzie brexit. Ale decyzję w kwestii niewydolnego systemu opieki społecznej prędzej czy później trzeba będzie podjąć.
Radosław Zapałowski, Tygodnik Cooltura
Universal credit miał usprawnić system pomocy społecznej, ale okazał się porażką. Tak jak cała polityka fiskalnego zaciskania pasa.
