Niezwykłe wydarzenie na niebie – tranzyt Merkurego 2016

Ruch Ziemi i Merkurego

Orbita Ziemi zawiera w sobie orbitę Merkurego. Wzajemne ruchy tych planet wokół Słońca a jednocześnie względem siebie, przekładają się okresy porannej lub wieczornej widoczności, a także na zjawisko zwane tranzytem na tle tarczy słonecznej. W ruchu planet może zdarzyć się, że Merkury znajdzie się w położeniu najbardziej oddalonym od Słońca na wschodzie lub na zachodzie. Momenty takie nazywa się elongacjami.

W czasie maksymalnej elongacji wschodniej Merkury może być odległy od Słońca o 18 do 27 stopni na sferze niebieskiej. Jest wówczas widoczny na zachodnim niebie - widziany z Ziemi zachodzi później niż Słońce. Jeden stopień na sferze, to dwukrotna średnica tarczy Księżyca w pełni. Podobne odległości osiąga podczas maksymalnej elongacji zachodniej, kiedy to wschodzi przed Słońcem i jest widoczny na porannym niebie.

W 2016 roku maksymalne elongacje wschodnie (widoczność po zachodzie Słońca) przypadają na 18 kwietnia, 16 sierpnia i 11 grudnia. Maksymalne elongacje zachodnie (widoczność przed wschodem Słońca) przypadają na 5 czerwca i 28 września.

Jeżeli Merkury znajdzie się w jednej linii, w położeniu za Słońcem w stosunku do Ziemi (jest niewidoczny), mówimy wtedy o koniunkcji górnej. Najbliższe koniunkcje górne zdarzą się 6 lipca i 27 października. Jeśli znajdzie się w położeniu na linii pomiędzy Ziemią a Słońcem, następuje koniunkcja dolna i szansa na widoczność jego dziennego przejścia przed tarczą Słońca. Koniunkcja dolna zdarzy się właśnie 9 maja 2016, a poza tym jeszcze 12 września i 28 grudnia tego roku.

Tranzyt Merkurego 9 maja 2016

Jednak tylko koniunkcja dolna z dnia 9 maja daje szansę na zaobserwowanie z terenu Europy (i nie tylko oczywiście) zjawiska tranzytu. Dzieje się tak dlatego, że następuje zbieg koniunkcji z odpowiednim ustawieniem się obu ciał niebieskich, które dodatkowo nie poruszają się przecież w tej samej płaszczyźnie poziomej wokół Słońca. Do tego dochodzi dobowy ruch obrotowy Ziemi.

Zbieg takich warunków daje w 2016 roku wyjątkową okazję do ośmiogodzinnego spektaklu, w czasie którego Merkury będzie widoczny z terenu Europy podczas przemieszczania się na tle tarczy Słońca.