Rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego

Latem 1944 roku Rząd Londyński zdawał sobie sprawę, że mocarstwa zachodnie zgodziły się na oddanie Polski w radziecką strefę wpływów po wojnie. Stąd też nie było tam liczących się zwolenników otwartej walki zbrojnej w kraju. Generał Władysław Anders uważał powstanie za sprawę pozbawioną sensu i przegraną. W podobnym tonie wypowiadał się Naczelny Wódz Sił Zbrojnych na Zachodzie, generał Kazimierz Sosnkowski. Jeszcze na kilka dni przed wybuchem powstania stał na stanowisku, że jest ono zbędne i przyniesie wyłącznie niepotrzebne ofiary. Jednak w oficjalnym meldunku pochwalał po żołniersku decyzję o rozpoczęciu powstania, a jego wyniki polecał pozostawić w rękach Boga. W trakcie trwania walk był gorącym zwolennikiem brytyjskiej pomocy dla Warszawy, za co zapłacił m.in. utratą stanowiska.

Odmiennie sytuacja wyglądała w okupowanej Warszawie. Istniało silne Polskie Państwo Podziemne, a młodzi ludzie rwali się do walki tym bardziej, że docierały do nich informacje o skali ofensywy Armii Czerwonej i powszechnym odwrocie Niemców. Skumulowana energia musiała znaleźć ujście albo w wystąpieniu przeciw Niemcom, albo w późniejszej wojnie z wyzwoleńczą Armią Czerwoną. Dowództwo Armii Krajowej wybrało opcję wojny z Niemcami. Nic nie wiadomo jednak o strategicznych planach na wypadek niepowodzenia powstania. Bardzo możliwe, że zaniechano planowania negatywnego, a skupiono się na pozytywnym. Warszawa miała zostać uwolniona od Niemców, a Armia Czerwona powitana nie jako wyzwoliciel, a jako gość w wolnym mieście i kraju.

Początek powstania

Decyzja o przeprowadzeniu powstania w Warszawie zapadła pod koniec lipca na spotkaniu kierownictwa Armii Krajowej z udziałem generałów: Tadeusza „Bora" Komorowskiego, Leopolda Okulickiego i Tadeusza Pełczyńskiego.
Konkretne ustalenia co do daty i godziny rozpoczęcia powstania nastąpiły wieczorem 31 lipca i były poprzedzone zezwoleniem uzyskanym od Delegata Rządu  na Kraj - Jana Stanisława Jankowskiego. Generał Tedeusz „Bór" Komorowski przekazał jego decyzję dowódcy Okręgu Warszawskiego Armii Krajowej, pułkownikowi Antoniemu Chruścielowi (pseudonim „Monter"), a ten rozesłał rozkaz do podległych oddziałów określając termin rozpoczęcia działań na 1 sierpnia godz. 17.00.

Początkowe zaskoczenie Niemców umożliwiło zajęcie kilku segmentów dzielnic, ale bez realnej możliwości wpływania na bieg wydarzeń w całym mieście, bez szans na wyparcie z niego wroga i utworzenie własnych struktur państwowych. Oddziały niemieckie stacjonujące w stolicy zostały natomiast wsparte posiłkami spoza Warszawy, nawet bez konieczności osłabiania frontu wschodniego.

Na dodatek Adolf Hitler wydał rozkaz całkowitego zniszczenia miasta oraz likwidacji ludności cywilnej. Rozkaz ten był ochoczo wykonywany przez Niemców (zarówno Wehrmacht jak i SS, policję oraz oddziały sprzymierzone, jak Rosyjska Wyzwoleńcza Armia Ludowa, tzw. RONA). Do planowego niszczenia stolicy kierowano również oddziały składające się z niemieckich pospolitych przestępców kryminalnych.

Powstanie otrzymało heroiczną, lecz również pozbawioną realnego wpływu na jego przebieg, pomoc w postaci zrzutów broni i zaopatrzenia. Organizowało ją alianckie lotnictwo, w tym i załogi polskie. Samoloty startowały z lotnisk włoskich - wobec długotrwałego braku zgody Stalina na wykorzystywanie lotnisk radzieckich. Straty lotnicze przekraczały straty ponoszone podczas bombardowań niemieckich ośrodków przemysłowych.