Rocznica wybuchu Powstania Warszawskiego

63 dni walki

Stacjonujące od połowy września na warszawskiej Pradze, na lewym brzegu Wisły, oddziały Armii czerwonej nie podjęły realnych działań zbrojnych. Działająca wraz z Rosjanami 1 Armia Wojska Polskiego usiłowała sforsować Wisłę i zdobyć prawobrzeżne przyczółki. Akcja ta zakończyła się niepowodzeniem i kosztowała życie ponad dwóch tysięcy polskich żołnierzy.

Już w kilka dni od rozpoczęcia powstania walki ograniczały się jedynie do odpierania niemieckich ataków na zdobyte z zaskoczenia pozycje. Upadał kwartał po kwartale, dzielnica po dzielnicy, a jeszcze żywi powstańcy chronili się w warszawskich kanałach.
Jedynie problemy logistyczne, takie jak brak odpowiedniej ilości miotaczy ognia, granatów i innej amunicji oraz brak odpowiedniej ilości żołnierzy do fizycznego przeprowadzania egzekucji, zapobiegły całkowitej eksterminacji Polaków przebywających w Warszawie podczas 63 dni trwania walk.

W ostatniej fazie powstania dowództwo niemieckie, zapewne dla zyskania uznania w oczach aliantów, zdecydowało się na rokowania kapitulacyjne z Armią Krajową, której żołnierzom obiecano traktowanie na zasadach przewidzianych dla jeńców wojennych. Efektem podpisanej 2 października 1944 przez płk Kazimierza Wincentego Iranka-Osmeckiego i ppłk Zygmunta Dobrowolskiego ze strony polskiej oraz dowódcę  sił niemieckich - generała Ericha von dem Bach-Zelewskiego - aktu kapitulacji powstania była też obietnica, że ludność Warszawy nie zostanie masowo wymordowana. Jak już wspomnieliśmy, Niemcy w tym czasie ze względów logistycznych i tak nie byliby w stanie dokończyć ludobójstwa na pozostałych przy życiu 800 tysiącach Warszawiaków. Nie należy zatem przypisywać im intencji oszczędzenia polskości, a co najwyżej chłodny koniunkturalizm.

Eksterminacja ludności cywilnej

O ile odpowiedzialność polityczną za wywołanie powstania bez przygotowania i bez szans powodzenia militarnego ponoszą Polacy, o tyle nie można zapominać, że odpowiedzialność faktyczną za wymordowanie ponad 200 tys. mieszkańców Warszawy (żołnierzy AK i ludności cywilnej) ponoszą Niemcy i ich wojenni sojusznicy.

Warto w tym kontekście przytoczyć za Piotrem Zychowiczem (artykuł pt. Ludobójstwo 44, tygodnik "Do Rzeczy" nr 31/2015) relację bezpośredniego świadka, Felicji Lurie, która dzięki pomyłce strzelca przeżyła egzekucję:
"(...) Zabici padali. Podchodziła następna czwórka, by tak samo zginąć. Bezwładną staruszkę zabito na plecach zięcia, on także zginął. Przy ustawianiu ludzie krzyczeli, błagali lub się modlili. Podeszłam w ostatniej czwórce razem z trojgiem dzieci do miejsca egzekucji, trzymając prawą ręką dwie rączki młodszych dzieci, lewą - rączkę starszego synka. Dzieci szły, płacząc i się modląc. Starszy, widząc zabitych, wołał, że i nas zabiją. W pewnym momencie Ukrainiec stojący za nami, strzelił najstarszemu synkowi w tył głowy, następne strzały ugodziły młodsze dzieci i mnie. Przewróciłam się na prawy bok. Strzał oddany do mnie nie był śmiertelny(...)Byłam jednak przytomna i leżąc  wśród trupów, widziałam prawie wszystko co się działo dookoła. Obserwowałam dalsze egzekucje. Wprowadzono nową partię mężczyzn, których trupy padały i na mnie. Przywaliło mnie około czterech trupów. Wprowadzono dalszą partię kobiet i dzieci - i tak grupa za grupą rozstrzeliwano do późnego wieczora (...)".

Polakom nie wolno nigdy o tym zapomnieć. Wolno i należy o takich faktach przypominać. Zwłaszcza w czasach, w których do zachodniej świadomości społeczno-historycznej przedostają się  produkcje filmowe zakłamujące historię ludobójczych zbrodni niemieckich. Przedstawiające Armię Krajową i Polaków jako demoniczne siły niszczące inne nacje (Żydów), a niemiecki zbrodniczy Wehrmacht (i inne formacje) jako grupy pięknych i niewinnych młodych ludzi niosących ład i dobrobyt na wschodzie Europy.

Tylko w centralnych dzielnicach Warszawy istnieje około 50 historycznie zachowanych miejsc pamięci o walkach i ofiarach powstania.

31 lipca 2004 roku otwarto w Warszawie Muzeum Powstania Warszawskiego. Mieści się ono w budynkach dawnej Elektrowni Tramwajów Miejskich przy ul. Grzybowskiej 79. Wielkie zasługi dla otwarcia placówki miał ówczesny prezydent stolicy, śp. Lech Kaczyński.

Poniżej krótka galeria zdjęć muzealnych (fotografie MojaWyspa)