Los zwierząt doświadczalnych w PL

Polski parlament pracuje nad ustawą dostosowującą przepisy krajowe do Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 2010/63/UE z dnia 22 września 2010 r. w sprawie ochrony zwierząt wykorzystywanych do celów naukowych. Dyrektywa wyznacza pewne minimalne standardy dla państw Wspólnoty, bo w wielu krajach nie ma odpowiednich instrumentów prawnych, które regulowałyby dobrostan zwierząt wykorzystywanych do celów doświadczalnych. W Polsce obowiązywała ustawa, która była pod tym względem o wiele bardziej restrykcyjna niż unijna dyrektywa, ale i tak rząd musiał ją dostosować do co najmniej minimalnych wymogów unijnych. Polska odwlekała dostosowanie regulacji, ale po ostrzeżeniu z Brukseli powstał projekt nowej ustawy. Zdaniem obrońców zwierząt, jest to propozycja niedopuszczalna i skandaliczna. – Projekt polskiej ustawy stawia niżej poprzeczkę jeśli idzie o los zwierząt doświadczalnych, niż dyrektywa, nie mówiąc o dotychczasowej ustawie – komentowała w Radiu Tok FM Dorota Wiland z Fundacji na Rzecz Ochrony Zwierząt Ius Animalia.

Niedopuszczalne zapisy

Projekt rządowy dopuszcza m.in. możliwość przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach w szkołach ponadgimnazjalnych, unijna dyrektywa mówi o kształceniu na wyższych uczelniach i precyzuje, że chodzi o szkolenia doskonalące zawodowo, odbywające się w jednostkach badawczych. Kolejnym spornym zapisem w projekcie jest możliwość przeprowadzania doświadczeń na zwierzętach bezdomnych, co, zdaniem obrońców zwierząt – jest wyrazem tego, że rząd przy okazji chce załatwić problem bezdomności. Unijna dyrektywa też dopuszcza wykorzystanie bezdomnych zwierząt w eksperymentach, ale na zasadzie absolutnego wyjątku, a cel doświadczeń ma służyć tym zwierzętom. Można więc badać stan ich zdrowia i ogólnie – dobrostan. Tego zapisu zabrakło w polskiej ustawie.
Wg dyrektywy w przypadku procedur szczególnie bolesnych, należy zastosować odpowiednie znieczulenie, w polskim projekcie opuszczono wyraz „odpowiednie”, pozostawiono samo słowo „zastosować” znieczulenie, co może rodzić szereg nadużyć prowadzących do tego, że zwierzęta otrzymają „jakieś” znieczulenie, niekoniecznie kompatybilne do poziomu bólu. To tylko kropla w morzu poprawek, jakie dla komisji sejmowej pracującej nad tym projektem przygotowali obrońcy zwierząt.

Doświadczenie, cierpienie, ból i śmierć

Z danych opublikowanych przez Krajową Komisje Etyczną w 2012 roku w Polsce poddano eksperymentom 233 tys. zwierząt, z czego ponad 160 tys. w badaniach podstawowych, a ponad 30 tys. – w testach produktów i urządzeń dla medycyny, stomatologii i weterynarii. Połowę z nich wykorzystuje się do doświadczeń o najwyższych stopniach inwazyjności. Na czym one polegają?

Np. stopień 4 obejmuje „Procedury powodujące silny ból/stres i nieodwracalne uszkodzenie ciała i funkcji psychicznych”, czyli są to „doświadczenia wywołujące umiarkowane lub poważne cierpienie i dolegliwość. Bez długotrwałego lub poważnego cierpienia (…). Kilka przykładów: poważne zabiegi chirurgiczne w znieczuleniu ogólnym, stres behawioralny (pozbawienie opieki matki, agresja), podawanie środków zaburzających stan fizjologiczny, wywoływanie choroby popromiennej, wywoływanie nieprawidłowości anatomicznych lub fizjologicznych powodujących ból i cierpienie, wywoływanie śmiertelnych chorób, wystawianie na szkodliwe, silnie stresujące bodźce bez możliwości ucieczki.

Z kolei stopień X przewiduje „Procedury powodujące skrajne cierpienia" i jak czytamy w dokumencie na stronie nauka.gov.pl: Doświadczenia powodujące ból bliski lub przekraczający próg tolerancji u czuwających, nieznieczulonych zwierząt. Obejmuje procedury powodujące wyjątkowe cierpienie i ból lub prowadzące do śmierci poprzedzonej długim okresem cierpienia w wyniku działań chirurgicznych, wystawiania na działanie szkodliwych środków chemicznych lub innych czynników upośledzających systemy fizjologiczne. Listę konkretnych procedur można przeczytać tutaj.