Znajomi pojechali na weekend do Berlina. Nie śmiałem nie zapytać, jak było. Stolica Niemiec to podobno smutne miasto. Nowoczesne, ale przysadziste i posępne. Efekt potęgowała kiepska pogoda. Sam w Berlinie byłem tylko raz, góra dwa, ale przejazdem (kolejowym), więc znam tę metropolię jedynie od strony dworca. Niemcy zwiedzałem głównie na „wochence” (Wochenendfahrkarte – tani bilet weekendowy), kierując się do Francji lub Holandii. W przerwach przesiadkowych przedreptałem z grubsza kilka miast, więc jako tako przyswoiłem sobie koloryt lokalny. I bardzo szybko stwierdziłem, że Rajch to nie miejsce dla mnie, niezależnie od tego, ile tam płacą (nie tak znowu wiele).
Nie chodzi o sławny niemiecki dowcip ani znamienitą urodę Teutonek. Niemcy, odniosłem wrażenie, to świat wirtualny. Zimny i obcy. Znajomi, którzy pojechali na weekend do Berlina, mieli z grubsza podobne odczucia. Że to taki mikrokosmos, w którym życie toczy się torami nakreślonymi od linijki. Wszystko jest paskudnie schludne i zadbane – od przestrzeni publicznej po komunikację międzyludzką. Nie ma miejsca na fuszerkę, niespodziankę, przygodę. Świat jest wyprany z problemów, a przy okazji z emocji. Słyszałem kiedyś podobną opinię na temat Szwajcarii. To podobno kraj, w którym wszystko jest tak dobrze zorganizowane i tak idylliczne, że jego mieszkańcy nie wiedzą, czym zająć umysł, więc wymyślają sobie problemy w rodzaju nadpopulacji roztoczy w dywanie.
Jasne – to uogólnienie. Wiadomo, że nawet najbogatsze społeczeństwa mają swój margines – biedotę, żulerkę, cyganerię, a także ponure dzielnice biedy i występku. Ale ta mieszanka ma inny skład w Indonezji, a inny w sercu Europy. W szwajcarskich czy niemieckich metropoliach dominuje nadziana klasa średnia. Taka, która nasyciła swoje realne potrzeby do tego stopnia, że obecnie może uciekać już tylko w rozmaite fikcje. Kult gadżetów, kult mody, kult lajfstajlu, kult ideologii i inne bałwanochwalstwo. Zawsze przecież można mieć większy telewizor, nowszą kieckę, lepsze osiągnięcia na fitnesie czy bardziej ekologiczne gospodarstwo domowe. Jeśli te aberracje wyrastają na gruncie kultury rozkochanej w porządku i organizacji, powstaje świat ocierający się o utopię.
W moim skromnym mniemaniu nie jest to utopia w rozumieniu miejsca szczęśliwego. To raczej świat wykastrowany. Zamieszkany przez odrealnionych umysłowych impotentów. Ludzi, którzy dali się uwieść łatwości zaspokajania potrzeb najniższych i tych trochę ponad, ale wciąż nie mogą wypełnić tej – z braku lepszego słowa – metafizycznej pustki, która unosi się nad każdym przytomnym żywotem i rzuca mu wyzwanie, z którym niełatwo się zmierzyć. Duchowy supermarket współczesnego świata zawsze ma na podorędziu całą gamę lekkostrawnych idejek, którymi można tymczasowo zaspokoić głód sensu. Do momentu, gdy wyjdą z nich trociny. Wówczas pojawia się zapotrzebowanie na kolejny substytut celu życia.
Przeraża mnie wizja świata, który stwierdził, że rozwiązał już zasadnicze problemy i jedyne, co mu pozostaje, to cyzelowanie życia społecznego do absolutnej perfekcji, np. w tworzeniu jeszcze dogodniejszej infrastruktury publicznej czy ograniczaniu eksploatacji zasobów naturalnych. W ujęciu globalnym jesteśmy daleko od takiego finału, ale światowe enklawy bogactwa powoli zamieniają się w technologiczno-ekologiczne kurniki, w których ludzie zostają zredukowani do funkcji produkcyjno-konsumpcyjnych.
Dlatego może czasem dobrze jest mieć na głowie parę autentycznych problemów. Dzięki nim żyje się jakby realniej.
Pan Dobrodziej
Bądź pierwszą osobą, komentującą ten artykuł.
Są miejsca na mapie świata, w których takie problemy, jak głód, chłód i puste konto, należą do zjawisk równie niebywałych, co szczerość w polityce. Jednak im bliżej im do utopii, tym bardziej chce się stamtąd uciekać.
