Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (OECD) zbadała poziom wykształcenia 15-latków w ramach Programu Międzynarodowej Oceny Uczniów (PISA). W zestawieniu porównano osiągnięcia 500 tys. uczniów z 65 krajów świata w trzech kategoriach: czytanie, matematyka, nauki ścisłe. Anglicy zostali zdeklasowani nie tylko przez Chińczyków, Japończyków, Południowych Koreańczyków i Singapurczyków – tu trudno o zaskoczenie – ale również przez kojarzonych ze zmywakiem Polaków. Wyniki dla Wyspiarzy są następujące: 23. miejsce w dziedzinie czytania ze zrozumieniem, 26. miejsce w dziedzinie matematyki, i 21. miejsce w dziedzinie nauk ścisłych. Polacy zgarnęli znacznie lepsze lokaty, odpowiednio: 10., 14. i 9.
Brytyjski minister edukacji rozpacza na łamach „The Telegraph”, że współczesna brytyjska młodzież jest gorzej wykształcona niż jej dziadkowie, a wymagania rynku pracy są coraz wyższe. Oczywiście winę za upadek brytyjskiej edukacji zwala na swoją konkurencję u żłobu, czyli laburzystów, podczas rządów których, mimo wielomiliardowych wydatków na oświatę, jakość szkolnictwa wyraźnie podupadła – przynajmniej oceniając sprawę na podstawie wyników wcześniejszych badań PISA.
Wypadałoby się zaniepokoić, bo ze skarbnicy brytyjskiej edukacji korzysta coraz więcej polskiej młodzieży, zarówno tej przybyłej znad Wisły, jak i zrodzonej na miejscu. Z drugiej strony – na dłuższą metę to chyba bez znaczenia. Przecież i nasza oświata modelowana jest na wzór zachodni, czyli taki, który zamienia szkołę w miejsce beztroskiej posiadówki, a nie zdobywania wiedzy, kształtowania procesów myślenia i prostowania charakteru. Dramat współczesnej edukacji najlepiej ilustruje pewien kawał z brodą: czym się różnią egzaminy z matematyki z lat 70. od tych współczesnych? Tym, że 40 lat temu, by zdać, trzeba było obliczyć cenę kubika drewna, a dziś należy pokolorować drwala. Trudno też przejść do porządku dziennego nad zmianami obyczajowo-regulaminowymi, dzięki którym uczeń zyskał więcej praw niż nauczyciel. Fatalnie sytuacja wygląda nie tylko w placówkach publicznych, ale również w większości szkół prywatnych, konkurujących o pogłowie dziatwy z bogatych domów. Przepychanie najgorszych tumanów z klasy do klasy jest w nich typową taktyką – nie tyle dydaktyczną, ile zarobkową. W końcu takie szkoły zarabiają na czesnym, a rodzic występujący z pozycji klienta może w każdej chwili zagrozić przepisaniem swojej „pociechy” do innej placówki – na przykład takiej, w której wymagania są jeszcze niższe. Zresztą nie jestem nawet pewien, czy obecnie – jak za moich pradawnych czasów – wciąż można „uwalić” ucznia na kolejny rok. Nie tak dawno po głowach naszych posłów krążyły przecież pomysły, by ocena niedostateczna z danego przedmiotu nie wymuszała repetowania klasy.
Śmieszno-straszne jest przy tym parcie – również rodziców – na podporządkowanie edukacji wymogom rynku zatrudnienia. Pamiętam jeszcze z lat swojego uczniostwa, jak na korytarzach liceum przed wywiadówkami matki zawiedzione wynikami swoich pociech gardłowały o niepraktyczności i nadmiarze serwowanej wiedzy. Fakt, ówczesny program nauczania w dużym stopniu był odrealniony i wymagał licznych korekt, co nie znaczy – radykalnych cięć i przerabiania go na przewodnik po rynku pracy. Głównym problemem ówczesnej i w jeszcze większym stopniu dzisiejszej oświaty było to, że faszeruje mózgi gotowymi formułkami, kompletnie przy tym niewyrabiając procesów myślowych. Ta w wydaniu z lat 80.–90. wtłaczała jeszcze pewną dozę informacji o świecie. Dziś to w dużym stopniu przeszłość. A wiedza ogólna jest niezbędna do uformowania świadomej jednostki. Takiej, która potrafi – w szerokim sensie – poruszać się po rzeczywistości, dokonywać rozumnych wyborów, brać aktywny udział w życiu społecznym. Jeśli edukacja sprowadza się do wciskania klisz informacyjnych i wpuszczania w kanał specjalizacji, przy braku podstawowych wymogów wychowawczych, to nasza przyszłość rysuje się w mrocznych barwach. Hodujemy sobie pokolenie kompletnie zdehumanizowane, pogrążone w świecie apek, gierek i innego emtiwi. Ludzi nie tylko pozbawionych tożsamości kulturowej i świadomości politycznej, wykarmionych dewiacjami w rodzaju gender, ale intelektualnych i emocjonalnych inwalidów, zdolnych najwyżej do zasilania korporacyjnych fabryk.
Zaczynałem pisać ten tekst za zamiarem nadania mu optymistycznej wymowy, bo nius w sumie fajny: na Wyspach wciąż uważają nas za murzynów, a tu masz – kładziemy cwaniaków na głowę pod względem wykształcenia. Niestety w przerwie na posiłek trafiłem na program w polskiej telewizji śniadaniowej. Para prezenterów gościła matkę z córką i synem w wieku ok. 7–10 lat. Powodem zaproszenia do studia była szczególna zdolność dziewczynki, która nauczyła się wymawiać wyrazy wspak. Szopka trwała kilka minut. Następnie prezenter zajawił kolejny talent: brat uzdolnionej oratorki potrafi ruszać uchem! W imponującym pokazie sekundował mu sam dziennikarz. Wszyscy byli zachwyceni, a na koniec gospodarz programu zaprezentował coś z własnego repertuaru: pokazał jak dotyka językiem czubka nosa. Nadmieniam, że nie był to żaden „Teleranek”, tylko zwykłe pasmo poranne. Nieco później, skacząc po kanałach w poszukiwaniu nietelenoweli i niesitcomu, trafiłem na program (zagraniczny, ale z polskim lektorem), w którym nastolatki opowiadały, jak ładują browary w jaccuzzi i zapraszają łatwe laski pod nieobecność rodziców. Przed przerwą na reklamę prezenter zapowiedział, że w dalszej części audycji dowiemy się, jak można zarobić na onanizmie.
Podsumowując, wydaje mi się, że polskie nastolatki niebawem doszlusują do brytyjskich.
Pan Dobrodziej
od Brytyjczyków. Prawdopodobnie nie potrwa to długo, ale na razie możemy cieszyć się wysoką pozycją naszych nastolatków w rankingach poziomu wykształcenia: młodzi Polacy radzą sobie w szkołach znacznie lepiej niż ich brytyjscy koledzy.
