Mimo wszystkich wymienionych korzyści z dwujęzyczności w codziennym życiu dzieci dwujęzyczne mogą napotykać też problemy. Biegłość w obu językach wymaga ciągłego treningu i bogatego środowiska językowego, wymaga też czasu. Zdarza się, że dzieci dwujęzyczne są mylnie diagnozowane jako zagrożone Specyficznym Zaburzeniem Językowym (SLI – Specific Language Impairment), ale bywa też tak, że ich problemy językowe są ignorowane i kładzione na karb dwujęzyczności. Wynika to zarówno z niepełnej wiedzy nt. dwujęzyczności wśród psychologów i terapeutów mowy (logopedów, speech & language therapists), jak i z wciąż obecnych w potocznych przekonaniach stereotypów. Brakuje też narzędzi diagnostycznych do oceny rozwoju językowego dzieci dwujęzycznych. Podstawową trudność stanowi konieczność diagnozowania dzieci dwujęzycznych w dwóch językach – tymczasem obecnie często nie ma takiej możliwości. Skuteczne sposoby pomocy w takich sytuacjach wypracowuje obecnie program współpracy europejskiej COST IS0804 Bi-SLI (
www.bi-sli.org ).
Zrozumieć dwujęzyczny umysł
Rozwój językowy i poznawczy dziecka dwujęzycznego nie jest zjawiskiem słabo poznanym – badania na ten temat są prowadzone na całym świecie w różnych językach i sporo już wiadomo. Wciąż jednak brak zadowalającego opisu rozwoju dzieci dwujęzycznych polskiego pochodzenia. Zespół badawczy z Uniwersytetu Warszawskiego i Uniwersytetu Jagiellońskiego pracuje nad zmianą tej sytuacji. Badacze specjalizujący się w różnych dziedzinach (psychologowie, językoznawcy) stawiają sobie za cel dokładne poznanie umiejętności językowych i rozwoju poznawczego polskich dzieci dwujęzycznych przyswajających języki polski i angielski. Stąd ich uwaga skupiona jest na rodzinach polskich mieszkających na Wyspach Brytyjskich.
Ponieważ badacze stawiają sobie za cel przebadanie co najmniej 250 dzieci dwujęzycznych, wciąż poszukują rodziców dzieci w wieku 4,5-7 lat, którzy mieszkają przynajmniej od pół roku w Wielkiej Brytanii i chcieliby podzielić się z nimi wiedzą o swoich pociechach. Dzieci są badane indywidualnie w trakcie kilku spotkań, w domu lub w szkole. Dziecko proszone jest o wykonanie kilku zadań i zabaw. Między innymi osoba badająca ogląda z dzieckiem obrazki i prosi o udzielenie odpowiedzi na pytania lub o nazwanie rzeczy znajdujących się na obrazkach. Dzieci są również proszone o opowiedzenie historyjki przedstawionej na obrazkach, o powtarzanie słów lub zdań. Zadania tego typu są wykonywane zarówno po polsku, jak i po angielsku. W ten sposób sprawdzana jest znajomość słów, konstrukcji zdaniowych, umiejętności narracyjne, a także koncentracja uwagi itp. Po każdym zadaniu dziecko dostaje naklejkę, a na sam koniec dyplom, książkę i kolorowanki.
Rodzice z kolei są proszeni o wypełnienie kwestionariusza osobowego (wersja dla dzieci w wieku przedszkolnym i szkolnym) oraz dodatkowo ankiet dotyczących tego, jak rozmawiają ze swoimi dziećmi, oraz tego, jak dzieci reagują w różnych sytuacjach.
Joanna Kołak, Cooltura
