O dwujęzyczności słowa dwa

Podróżujemy, decydujemy się na życie w innym kraju, szukamy pracy za granicą. „Ucz się języków, bo to podstawa” – słyszymy (a może i powtarzamy) często – to sprawa oczywista, z tym nikt nie dyskutuje. Mniej oczywiste może się natomiast wydawać, że bycie osobą dwujęzyczną wpływa nie tylko na pozytywny odbiór naszego CV w oczach przyszłego pracodawcy – dzięki psycholingwistyce i naukom pokrewnym wiemy, że dwujęzyczność wpływa przede wszystkim na nasz umysł!

Podobnie jak nasze ciało, umysł też można poddawać treningowi. Specyficznym dla niego treningiem, mającym konsekwencje przede wszystkim dla funkcjonowania intelektualnego, okazuje się być dwujęzyczność – czyli posługiwanie się na co dzień więcej niż jednym językiem.

Dwujęzyczny mózg  na bieżni

Kiedy w codziennym życiu w zależności od sytuacji używamy naprzemiennie dwóch języków, nasz umysł musi sprawnie się między nimi przełączać. Oznacza to, że często w danym momencie jest zmuszony dosłownie wyhamowywać jeden język, aby bardziej uaktywnić drugi na potrzeby danej chwili. Co za tym idzie – nasz umysł musi utrzymywać uwagę w stałej gotowości. Taki trening wpływa bardzo korzystnie na elastyczność umysłu osób dwujęzycznych. Dzięki temu – jak wynika z wielu badań – osoby dwujęzyczne są w stanie łatwiej niż jednojęzyczne przełączać się między różnymi zadaniami lub regułami,  wykonywać wiele rzeczy naraz i radzić sobie z wieloznacznością. Do tego sprawniej ignorują nieistotne dla nich w danym momencie informacje, znajdujące się w otoczeniu. Niektóre badania sugerują też, że osoby dwujęzyczne bywają bardziej twórcze. Dzięki polepszeniu funkcji kontrolnych umysłu dwujęzyczność zdaje się opóźniać procesy starzenia – badania wykazały, że u starszych osób dwujęzycznych statystycznie o cztery lata później ujawniają się objawy choroby Alzhaimera oraz demencji starczej.  Dwujęzyczność może nawet – do pewnego stopnia – przyspieszać rozwój poznawczy dzieci.

Czy dostanę jeszcze jednego stickera?

Brzmi znajomo? Dla rodziców dzieci dwujęzycznych, których pociechy często zwracają się do nich, używając mieszanki dwóch języków w jednym zdaniu – na pewno. To częste zjawisko wśród dzieci dwujęzycznych, którym, jak uspokajają naukowcy, nie należy się przejmować. Rozwój dzieci dwujęzycznych na pewno przebiega w nieco inny sposób niż rozwój dzieci jednojęzycznych. Dwujęzyczne maluchy mają często mniejszy zasób słownictwa w każdym ze znanych języków niż ich jednojęzyczni rówieśnicy. Nie należy jednak zapominać o tym, że w sumie znają one prawie dwa razy tyle słów co typowo rozwijające się dzieci jednojęzyczne! Zarówno dwujęzycznym dzieciom, jak i osobom dorosłym częściej też będzie się zdarzało „mieć coś na końcu języka” – z powodu minimalnie trudniejszego niż u jednojęzycznych dostępu do znanych słów. Są to jednak małe straty, które zdecydowanie warto ponieść w obliczu wielu zysków, jakie przynosi dwujęzyczność na każdym etapie życia. Jednym z zysków jest wspomniana już wyżej giętkości umysłu, która objawia się między innymi świadomością, że jedno słowo może mieć dwa znaczenia i żadne z tych znaczeń nie jest mu przypisane „na stałe”.  Korzyść dla dziecka z posługiwania się dwoma językami to między innymi wcześniejsza gotowość do podjęcia nauki czytania, łatwiejsze przyswajanie każdego kolejnego języka czy też większa świadomość zasad gramatycznych.

Badania z udziałem dzieci dwu- i jednojęzycznych wskazywały też na to, że dzieciom posługującym się więcej niż jednym językiem łatwiej przychodzi wyobrażenie sobie tego, co myśli inna osoba oraz że jej stan wiedzy może być w danej sytuacji różny od ich własnego. Można więc zaryzykować stwierdzenie, że dwujęzyczność stymuluje umiejętność wczuwania się w sytuację drugiej osoby.