Sztuka w służbie propagandy

Już od czasów Aleksandra Wielkiego władcy używali propagandy jako narzędzia umacniającego autorytet władzy i kontroli nad ich często ogromnym terytorium. Sam termin „propaganda” został po raz pierwszy użyty przez kościół katolicki w okresie kontrreformacji w XVII wieku w kontekście „propagowania” wiary.

Alianci podczas I wojny światowej posługiwali się cenzurą jako przykrywką dla złych wieści dobiegających z linii frontu, głównie by podtrzymać zaciąg do wojska. Od tego właśnie momentu pojęcie „propaganda” zaczęło kojarzyć się z kłamstwem i manipulacją. Jednak w wielu azjatyckich państwach propaganda nie ma tak złowieszczych konotacji. Kuratorzy British Museum zajęli bardziej neutralną pozycję, starając się udowodnić, że głównym celem propagandy jest w tym przypadku wzmocnienie zaanagażowania jednostki. Może ona być pomocna w tworzeniu państw, przeciwstawieniu się wrogowi, jak również w budowaniu tożsamości narodowej czy edukowaniu mas. Od pierwszego oddechu rewolucji przeciwko imperialnym siłom po śmierć Mao i zakończenie wojny w Wietnamie – ekspozycja umieszcza sztukę polityczną w różnym kontekście, obejmując terytorialnie niemal całą Azję.

Wystawę podzielono na pięć sekcji, które odnoszą się do wczesnych rewolucyjnych treści (1900–1930), konfliktów w Azji i wojny na Pacyfiku (1931–1945), postwojennej odbudowy (po 1945), nowego społeczeństwa (do 1976) oraz kluczowych narzędzi propagandy i ich wpływu na codzienne życie.

Znajdziemy tutaj wszystko: od pochodzących z 1904 r. japońskich karykatur portretujących rosyjską flotę jako kulawą rybę po antyamerykańskie i antybrytyjskie plakaty, w których sztuka pełni funkcję agenta politycznej kultury. Pojęcie azjatyckiej propagandy na Zachodzie kojarzy się z tandetnymi plakietkami Mao, ale w tym przypadku kuratorzy starają się przedstawić „starych herosów” w mniej znanym świetle: Mahatma Gandhi uśmiecha się posadzony przy kołowrotku, z ręcznie robionej, lakierowanej birmańskiej plakietki z lat 30., a królowa Wiktoria na plakacie czule tuli dziecko w ramionach, otoczona dwoma lojalnymi hinduskimi służącymi.

Z ekspozycji dowiemy się również wielu interesujących faktów, np. tego, że drewniana barka na jeziorze jest dla Chińczyków symbolem założenia komunistycznej partii, natomiast biały kwiat moreli reprezentuje w Korei Północnej najbardziej szanowaną kobietę-rewolucjonistkę, matkę Kim Il-Sunga – Kang Pan-Sok. Historyczny kontekst, tradycja, symoblizm, odwieczna walka bohaterów i złoczyńców czy protest rzucają na eksponaty nowe światło, zabierając nas na przepiękną, stymulującą intelektualnie wycieczkę.

The Art of Influence:
Asian Propaganda
British Museum
Great Russell Street, London WC1B 3DG
Galeria czynna codziennie
w godz. 10.00-17.30, w piątki do 20.30.
Wystawa otwarta do 1 września.
Wstęp bezpłatny

Łukasz Marczewski, Cooltura