Krótka historia przewrotu na... Kubie

Wiadomości tylko z ringu

Cóż zresztą my, w Europie, mogliśmy wówczas powiedzieć o Kubie? Niewiele. Kraj był kompletnie odcięty od reszty świata. Poza propagandą sukcesu nie było z wyspy żadnych doniesień. Z relacji sportowych z dzieciństwa pamiętam jedynie liczne sukcesy kubańskich pięściarzy. Ale to było na tyle. Ziarenka prawdy przeciekały do mediów jedynie z ust uciekinierów. A były to media amerykańskie, uściślijmy. Z nich zaś jeszcze mniej trafiało do Europy.

To oczywiste więc, że spora wyspa pod nosem USA budziła ciekawość. Gospodarcze embargo tylko ten stan pogłębiało. A w kraju do dziś żyją ludzie, którzy z żalem wspominają smak kubańskich cygar – towaru na rynku amerykańskim od pół wieku niedostępnego.

Jak zawsze w takiej sytuacji, wolność poczęła się w łonie sztuki. Naturalna muzykalność Kubańczyków oraz spontaniczna radość życia zawsze stanowiły inspirację dla jazzmanów. Wielu z nich, kolaborując z ówczesnym mainstreamem, wnosiło weń wiele z tradycji sol i stało się prawdziwymi ambasadorami kultury kubańskiej w Ameryce Północnej. W Polsce taką jaskółką był Jose Torres, który przyjechał na studia, a po licznych perypetiach osiadł u nas na stałe. W latach 80. na polskiej scenie jazzowej był postacią zjawiskową i najbardziej rozchwytywanym perkusjonistą. Jego wkład w brzmienie kwartetu Stańki, a później Kulpowicza i Lewandowskiego jest niepodważalny. Jest punktem zwrotnym w polskiej szkole perkusyjnej, patrząc na rzecz z perspektywy czasu. A przecież to tylko jeden Kubańczyk.

Artystyczny początek rewolucji

W USA bodaj najbardziej znaną postacią stał się Arturo Sandoval – genialny trębacz, którego burzliwe dzieje ucieczki z Kuby zekranizował Joseph Sergant w filmie „For Love or Country”, z doskonałą kreacją Andy’ego Garcii w roli tytułowej. Ale tak naprawdę, największym i najbardziej spektakularnym obrazem problemów Kuby był film Wima Wendersa „Buena Vista Social Club”. Kto wie, czy historia nie dopisze tutaj własnego scenariusza. Być może okaże się on najważniejszym dziełem popełnionym przez reżysera. Nie, żeby był naprawdę lepszy niż pozostałe dzieła Wendersa, nie w kategoriach filmowych. Ale jako początek przewrotu politycznego na Kubie.

Ten film już jest legendą. Dokument z udziałem Ray’a Coodera, amerykańskiego gitarzysty i kompozytora, oraz grupy kubańskich muzyków stał się manifestem wolności, który najpierw okrążył świat na ekranach kin, a następnie spowodował, że zespół Buena Vista ruszył w trasę dookoła świata, nie tylko popularyzując tradycyjną muzykę swojego kraju – sol, ale przede wszystkim wzbudzając potężną falę zainteresowania krytyczną sytuacją ludzi na Kubie.
Wymienione dwa filmy po raz pierwszy ukazały światu prawdę o Kubie i o jej mieszkańcach. Po raz pierwszy wprost i bez cenzury. Dokument Wendersa ponadto, cudowny sam w sobie, wyłożył tę prawdę ustami samych bohaterów. Skontrastował ich codzienną nędzę z wrażliwością ducha, godnością i stoickim wręcz szacunkiem dla życia. Oraz pochwałą jego wartości – bez względu na jakość.

Siła rażenia tego dokumentu była i jest potężna do dziś. Zainteresowanie Kubą, jej kulturą i sytuacją polityczną trwa już od ponad 10 lat i zdaje się nie ustawać, choć większość członków Buena Vista nie ma już pośród nas. Na ojczystej Kubie również są Oni ikoną. Rodacy doskonale rozumieją rangę tego, co muzycy zapoczątkowali. To, co sprawili Omara Portuondo, Ibrahim Ferrer, Ruben Gonzales, Compay Segundo i pozostali jest w moich oczach najważniejszym wydarzeniem ostatniej dekady na Kubie. Początkiem rewolucji. I to nie kto inny, jak oni właśnie doprowadzili do tego, o czym 9 września usłyszeliśmy z ust Fidela.

PS. Mam przyjemność znać Jose Torresa. Dostąpiłem również przywileju rozmowy z muzykami z Buena Vista, kiedy (jeszcze w oryginalnym składzie) pojawili się na festiwalu Malta w Poznaniu w 2000 roku. I wierzcie mi lub nie: to temat na książkę, i to nie jedną, a nie na skromną serię artykułów.

Greg Drygala, Magazyn Polonus

Więcej w tym temacie (pełna lista artykułów)

• Wystawa grafik Solidarności w Oksfordzie
• Polacy wrócą z UK i zrobią rewolucję
• Generacja no sex