Afera z Kapuścińskim dzieli Brytyjczyków

"Dziennik Gazeta Prawna" publikuje komentarze znanych naukowców i myślicieli, których podzieliły doniesienia o współpracy Ryszarda Kapuścińskiego z SB. Oto opinie dwóch Brytyjczyków - znanego filozofa profesora Rogera Scrutona oraz historyka Normana Daviesa.

Scruton: to był człowiek, który pracował dla SB

Ryszard Kapuściński jest wśród dziennikarzy brytyjskich nie tylko szanowany, ale wręcz podziwiany. Każdy docenia, jak przenikliwie obserwował świat i jak plastycznie go opisywał. W jego rękach banalna historyjka ożywa, zamienia się w błyskotliwą anegdotę. Miał lekkość pisarską, pewien nihilizm, który zawsze wydaje się przyjemny w lekturze. Ale biografia Artura Domosławskiego zmieni moją ocenę Kapuścińskiego. Wszystko, co ponownie przeczytam, będę traktował z rezerwą. Choć robiłem to już wcześniej, bo wiedziałem, jak działał system komunistyczny. Kiedy pierwszy raz przeczytałem jego książkę o cesarzu Etiopii, od razu zrozumiałem, że ten człowiek pracuje dla służb specjalnych. To było oczywiste. "Cesarz" ukazał się akurat w momencie, kiedy Związek Radziecki chciał przejąć to afrykańskie państwo. Przygotowywał drogę do tzw. rewolucji pułkownika Mengistu Haile Mariama i wszystkich horrorów, które potem oglądaliśmy.

Prawda jest taka, że żyjąc w komunistycznej Polsce, Kapuściński mógł podróżować i wydawać książki tylko w porozumieniu ze służbami specjalnymi. Pytanie, do jakiego stopnia ulegał ich naciskom, czy miały wpływ na jego wizję pisarską? Tego nie wiem. Ale takie związki stawiają pod znakiem zapytania jego wiarygodność. Większość najlepszych polskich pisarzy w tamtym czasie nie miała możliwości swobodnych podróży. Weźmy choćby Konwickiego.

Pojawia się też zarzut konfabulacji. Oczywiście były już przypadki, kiedy pisarze przesadzali w wielu punktach lub nawet po prostu zmyślali. Tak było z "Wyznaniami", gdzie Rousseau po prostu kłamał na swój temat. Ale mimo to w tej książce kryje się ogólna prawda, która ma wielkie znaczenie dla ludzkości. Kapuścińskiego też będę czytał jako literaturę piękną, bo można do "Cesarza" mieć wiele zastrzeżeń, ale to doskonały opis działania mechanizmu władzy. Mówi się też, że Domosławski nadużył zaufania samego Kapuścińskiego i jego żony. Zdrada przyjaźni to problem, autor nie powinien tego robić. Ale cynik powiedziałby: jeśli Kapuściński okłamywał ludzi, sam zasłużył na to, aby zostać okłamanym.

Słyszałem, że część biografii jest poświęcona wątkom obyczajowym, kontaktom z kobietami. Żyjemy w czasach, kiedy ludzie są bezgranicznie ciekawi informacji
o każdego typu celebrytach. A Kapuściński był celebrytą. Uwielbiamy czytać o życiu seksualnym takich osób. Biograf, jeśli nie włączy takich elementów do swojej książki, to nikt jej nie kupi. Współcześnie ludzie nie mogą znieść, że ktoś jest bohaterem. Niezależnie od tego, jak był prawy i godny szacunku, zawsze będzie zainteresowanie książką, która pokaże, że tak naprawdę był on równie zły jak każdy inny. To niemal norma, która ostatnio dotknęła też Winstona Churchilla.

W Polsce w okresie komunistycznym nie było biografii realnych ludzi. Opisywano tylko postacie pomnikowe, mężów stanu. I musiały być zatwierdzone przez partię. Taki Gomułka, który był zwykłym kryminalistą, był przedstawiany jak narodowy bohater. Cieszę się, że powstała uczciwa biografia Kapuścińskiego, ale widzę też zagrożenie. To niesłychanie ważne, aby ludzie nadal mieli szacunek dla prawdziwych bohaterów. Byłoby źle, aby teraz tak samo zostali potraktowani Lech Wałęsa czy Jan Paweł II. Obawiam się, by ktoś tak samo nie próbował ich zniszczyć.

Tagi: kultura, dziennikarz, reportaż, historia, dziennikpl

wyślij znajomemu

Dodaj artykuł do: