Adolf Hitler (1889-1945)

Hitler urodził się 20 kwietnia 1889 roku w Braunau-am-Inn w Austrii w rodzinie skromnego urzędnika celnego. Po nieudanych próbach rozpoczęcia studiów w Akademii Sztuk Pięknych, młodzieńcze lata spędził w Wiedniu jako uliczny malarz, sypiając w parkach i schroniskach dla bezdromnych. Rozgoryczony dotychczasowymi niepowodzeniami opuścił Wiedeń i przeniósł się do Monachium, gdzie miał nadzieję znaleźć lepsze warunki dla swojej artystycznej kariery. Po latach tak podsumowywał swoje ówczesne odczucia: ,,Przekonałem się, że w Austrii wszystko sprzysięgło się przeciw prawdziwym Niemcom. (...) Nienawidziłem tej zbieraniny Czechów, Rusinów, Polaków, Węgrów, Serbów, Chorwatów, a przede wszystkim wszędzie wciskających się Żydów. (...) W tym czasie stałem się fanatycznym antysemistą."

W 1914 roku Hitler zaciągnął się na ochotnika do 16. Bawarskiego Regimentu piechoty i przez cały okres pierwszej wojny światowej służył na froncie zachodnim. W czasie służby raz był ranny, padł również ofiarą ataku gazowego i odznaczony został medalem za odwagę. Nie zrobił jednak w wojsku kariery i dosłużył się jedynie stopnia kaprala.

Po powrocie do Monachium, po zakończeniu wojny, Hitler wstąpił w 1919 roku do niewielkiej Deutsche Arbeiterpartei. W kwietniu następnego roku stanął już na jej czele i przystąpił do rozbudowy struktur partyjnych. Zmienił też nazwę partii na Nationalsozialistische Deutsche Arbeiterpartei (NSDAP). Dzięki talentom oratorskim Hitlera i jego zdolnościom organizacyjnym nowa partia szybko zaczęłą zdobywać coraz większe wpływy i zyskiwać nowych członków. Podczas przygotowań do zamachu stanu i przejęcia władzy w Bawarii Hitler nawiązał kontakty z grupą wojskowych. Pomimo trudnej sytuacji gospodarczej kraju i napięć politycznych, stwarzających podatny grunt dla demagogii Hitlera, władzom bawarskim udało się udaremnić podjętą w dniach 8-9 listopada 1923 roku próbę puczu i aresztować Hitlera.

Oskarżony o zdradę stanu, Hitler został uwięziony w twierdzy w Landsbergu. Spędził w niej dziewięć miesięcy, zanim wyszedł na wolność na mocy generalnej amnestii. W czasie pobytu Hitlera w więzieniu powstała książka Mein Kampf, w której przywódca nazizmu wyłożył główne założenia ideologii ruchu, nie ukrywając przy tym swoich ekspansjonistycznych zamysłów.
Wkrótce po wyjściu z więzienia Hitlerowi udało się odbudować partię i przyciągnąć do niej nowych zwolenników. Początek wielkiego kryzysu gospodarczego w 1929 roku otworzył przed Hitlerem nowe możliwości działania. Rozwijane przez niego wizje zlikwidowania bezrobocia, poprawy sytuacji gospodarczej kraju, a wreszcie przywrócenia Niemcom pozycji światowego mocarstwa zyskiwały coraz większe poparcie wśród szerokich kręgów społeczeństwa niemieckiego.
Władza, której nie udało się zdobyć Hitlerowi na drodze zamachu stanu, stała się jego udziałem w rezultacie demokratycznych wyborów. Wybory do parlamentu w 1932 roku przyniosły partii nazistowskiej zwycięstwo. Poparcie kilku drobniejszych partii pozwoliło Hitlerowi na zdobycie niezbędnej do utworzenia rządu większości i objęcia 30 stycznia 1933 roku urzędu Kanclerza Niemiec.
Po przejęciu funkcji kanclerza Hitler przystąpił do bezwzględnej rozprawy z opozycją, zdobywając w krótkim czasie władzę absolutną. Działalność wszystkich partii politycznych, poza jego własną, została zakazana, a przeciwnicy nowego reżimu byli mordowani lub zamykani w obozach koncentracyjnych. Hitler przystąpił też do otwartego łamania postanowień Traktatu Wersalskiego i rozpoczął wdrażanie programu intensywnych zbrojeń, który stając się kolejnym kołem zamachowym całej gospodarki niemieckiej, zapewnił rzeszom bezrobotnych nowe miejsca pracy, przyczyniając się jednocześnie do wzrostu potęgi militarnej Niemiec. Hitler chlubił się swoim doświadczeniem frontowym i okazywał jawne lekceważenie utytułowanym generałom, których obciążał winą za klęskę Niemiec w pierwszej wojnie światowej, powołując na ich miejsce swoich faworytów

Hitler dysponował niemałą wiedzą na temat roli broni pancernej i wojny manewrowej. Popierał tworzenie korpusów pancernych i innych rodzajów broni, niezbędnych do urzeczywistnienia idei wojny błyskawicznej. Przywiązywał również wielką wagę do rozbudowy sił powietrznych i floty okrętów podwodnych. Pomimo zrozumienia, jakie okazywał konieczności wprowadzania nowych technologii, i doceniania przez niego znaczenia koncentracji i zaskoczenia na współczesnym polu walki, trudno przywódcę Trzeciej Rzeszy określić mianem wybitnego dowódcy. Hitler nie słuchał rad swoich doświadczonych podwładnych. Niejednokrotnie też bez uzasadnionej przyczyny gotów był poświęcać całe oddziały i narażać na niebezpieczeństwo ludność cywilną.

W 1936 roku Hitler rozpoczął realizację zamysłu przywrócenia Niemcom nałożonej im, w jego przekonaniu, mocarstwowej pozycji i wkroczył do Nadrenii. Dwa lata później przyłączył do Niemiec swoją starą ojczyznę Austrię i stanowiące część Czechosłowacji Sudety. Wkrótce rozciągnął swoją władzę nad całymi Czechami. Zachodnie mocarstwa przyglądały się bezczynnie rozszerzaniu się potęgi Niemiec. Dopiero atak Niemiec na Polskę 1 września 1939 roku skłonił Francję i Wielką Brytanię do wypowiedzenia Niemcom wojny. Opieszale i niezdecydowanie działania aliantów nie mogły jednak powstrzymać Hitlera. W 1940 roku Niemcy podbiły Danię, Norwegię, Belgię, Holandię oraz Francję, a w następnym roku zajęły Grecję i Jugosławię. Wielka Brytania jedynie wysiłkowi swoich pilotów zawdzięczała powstrzymanie Hitlera przed podjęciem decyzji o rozpoczęciu inwazji.

W 1941 roku Hitler osiągnął już wszystko, jeśli nawet nie więcej, na co było stać państwo dysponujące takim potencjałem jak Niemcy. Dotychczasowe sukcesy nie zaspokojały jednak ambicji Führera. W czerwcu tego roku, łamiąc pakt o nieagresji, zaatakował Związek Radziecki. Pod koniec 1941 roku, po japońskim ataku na Pearl Harbor, wypowiedział też wojnę Stanom Zjednoczonym.
Hitler i Trzecia Rzesza znajdowali się u szczytu swojej potęgi. Jednakże niemiecka ofensywa na wschodzie została zatrzymana pod Moskwą. Opór Armii Czerwonej i rosyjska zima powstrzymały pochód wojsk niemieckich. Hitler odwołał swoich wyższych dowódców, nie przyjmując do wiadomości możliwości porażki. Jego żołnierze mieli walczyć do końca.
W ciągu następnych czterech lat Hitler osobiście sprawował funkcję głównodowodzącego armii niemieckiej. Rozkazy wydawał za pośrednictwem szefa sztabu i stworzonych przez siebie dowództw poszczególnych rodzajów wojsk. Chodził na ogół w wojskowym mundurze i nadzorował działania wojsk niemieckich na wszystkich frontach, często lekceważąc opinie swoich wybitnych dowódców: Dönitza, Rommla czy Guderiana.
Nawet wtedy, kiedy stało się już jasne, że Niemcy nie wygrają prowadzonej na dwóch frontach wojny, gdyż nie dysponują siłami wystarczającymi do przeciwstawienia się koalicji Związku Radzieckiego i zachodnich sojuszników, ze Stanami Zjednoczonymi na czele, nie zmienił swojego postępowania. Uważał, że przeznaczeniem Niemiec jest panowanie nad światem lub ostateczna klęska i całkowity upadek. Pomimo krytycznej sytuacji na froncie, niezbędne na polu walki środki transportu, zaopatrzenia i oddziały wojskowe były wykorzystywane do przeprowadzania w komorach gazowych eksterminacji Żydów, Cyganów, politycznych przeciwników nazizmu, chorych psychicznie i homoseksualistów. Do ostatnich dni wojny Hitler kontynuował politykę ludobójstwa, której ofiara padło ponad sześć milinów ludzi, głównie Żydów.

Hitler długi czas żywił nadzieję, że zastosowanie ,,cudownej broni'', nad której stworzeniem pracowali niemieccy uczeni, może jeszcze odwrócić bieg wydarzeń i żądał od Niemców walki ,,do samego końca''. Ostatecznie jednak Hitler, okrążony w swoim berlińskim bunkrze przez oddziały radzieckie, popełnił 30 kwietnia 1945 roku, w wieku 56 lat samobójstwo. Siedem dni później w Europie zakończyła się druga wojna światowa. W jej rezultacie 35 milinów ludzi straciło życie, a niezliczone rzesze odniosły rany, zostały kalekami i straciły domy.
Niemal przez dziesięć lat Hitler stał na czele jeden z największych militarnych potęg świata. Swoje miejsce w historii zawdzięcza nie tyle trwałości swoich dokonań, te bowiem okazały się krótkotrwałe, ile raczej wpływowi, jaki rozpętana przez niego wojna wywarła na bieg dziejów świata. Następstwem wywołanej przez Hitlera wojny była śmierć dziesiątków milionów ludzi i powstanie nowego układu sił nie tylko w Europie, lecz także w świecie. Niemcy na blisko pół wieku zostały podzielone przez zwycięskich aliantów. Wielka Brytania i Francja zaczęły powoli tracić swoją pozycję światowych mocarstw. Związek Radziecki właściwie rządził całą Europą Środkową, stając się główną, obok Stanów Zjednoczonych, potęgą militarną świata. Stany Zjednoczone porzuciły politykę izolacjonizmu i zaczęły aktywnie wpływać na bieżącą politykę światową. Do rezultatów drugiej wojny światowej należy także zaliczyć powstanie państwa Izrael.