Piątek, 7 Grudnia 2007

---

106 pne
Urodził się Cyceron, słynny rzymski mówca i pisarz
Cyceron (właśc. Marcus Tullius Cicero, 106–43 p.n.e.), rzymski mówca, filozof, pisarz i polityk, kształcił się u Filona z Larysy i u Molona z Rodos. Rozgłos zdobył jako świetny obrońca sądowy, dzięki czemu mianowano go wkrótce senatorem, następnie edylem, pretorem, wreszcie konsulem. Po zdemaskowaniu spisku Katyliny, zubożałego patrycjusza planującego zamach na życie konsulów, Cyceron poparł Pompejusza w jego konflikcie z Cezarem. Po zwycięstwie Cezara w wojnie domowej został ułaskawiony i wycofał się z życia politycznego. Po latach ponownie zaangażował się w walkę stronnictw jako zwolennik Oktawiana Augusta, przez co został zamordowany w 43 r. p.n.e. na polecenie Marka Antoniusza. Cyceron zostawił po sobie wiele mów politycznych i sądowych, m.in. „Przeciw Werresowi”, „Przeciw Katylinie” i „Filipiki”, pisał również teksty z zakresu retoryki i filozofii, jednocześnie cieszył się sławą niezrównanego mówcy.
 
1655
Zmarł Krzysztof Opaliński, pisarz i polityk
Krzysztof Opaliński (1609–1655), polski pisarz i polityk, kształcił się w Akademii Lubrańskiego w Poznaniu, a następnie w Lowanium, Orleanie i Padwie. W roku 1637 został wojewodą poznańskim, a w 1645 r. przewodniczył poselstwu polskiemu do Paryża, gdzie w imieniu króla Władysława IV zaślubił Ludwikę Marię Gonzagę. Występował jako przeciwnik reform obozu królewskiego, a na kartach historii zapisał się jako ten, który poddał Szwedom wielkopolskie pospolite ruszenie pod Ujściem. Jednocześnie zasłynął z założenia w Sierakowie pierwszej w Polsce szkoły opartej na zasadach pedagogiki Komenskiego. Do celów edukacyjnych drukował książki w swoich drukarniach w Lesznie i Sierakowie, sprowadzał też cenne księgi z całej Europy. W jego akademii mogli kształcić się synowie mieszczan, a niezamożni studenci otrzymywali od niego pomoc finansową i stypendia zagraniczne Współcześni cenili go również jako autora wielokrotnie wznawianego tomu „Satyry, albo Przestrogi dla naprawy rządu i obyczajów w Polszcze należące” (1650), a także jako mecenasa wielu literatów, głównie wielkopolskich.



1872
Urodził się Johan Huizinga, historyk kultury
Johan Huizinga (1872–1945), historyk i filozof kultury, interesował się wieloma dziedzinami z kręgu nauk humanistycznych, m.in. lingwistyką, orientalistyką, etnologią ludów pierwotnych, literaturą staroindyjską, mitologią, ale także modernistyczną sztuką współczesną. W 1905 r. objął katedrę historii na uniwersytecie w Groningen, a w roku 1915 został wykładowcą na najbardziej szacownym uniwersytecie niderlandzkim w Lejdzie. W latach międzywojennych zyskał światowy rozgłos dzięki tłumaczonym na wiele języków książkom, z których najbardziej znana stała się „Jesień średniowiecza” (1918). Huizinga przedstawił w niej własną wizję epoki, przeciwstawiając się wielu stereotypom, zarówno romantycznemu pojmowaniu ideału rycerskiego, jak i pozytywistycznemu przekonaniu o prymitywizmie tamtych czasów. Uczony uważał, że ostateczne poznanie historii nie jest możliwe, a każda epoka wypracowuje nowe rozumienie poszczególnych okresów. Huizinga pisał ponadto eseje historyczno-kulturalne, opublikował też monografię Erazma z Rotterdamu oraz wiele książek poświęconych kulturze amerykańskiej (m.in. „Ameryka żyjąca i myśląca”, 1927) oraz kulturze w ogóle („Homo ludens”, 1938).
 
1917
Feliks Dzierżyński został szefem Czeka
Feliks Dzierżyński (1877–1926) pochodził z polskiej rodziny ziemiańskiej. W 1900 r. został współtwórcą Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy, a w latach 1905–1907 stał na czele rewolucji w Królestwie Polskim. 7 grudnia 1917 r., w czasie przewrotu bolszewickiego, stanął na czele Ogólnorosyjskiej Nadzwyczajnej Komisji do Walki z Kontrrewolucją i Sabotażem, czyli osławionej WCzK (Czeka), przekształconą później w NKWD. Jako szef tej organizacji Dzierżyński zasłynął z okrucieństwa nie tylko wobec przeciwników rewolucji. W 1920 r. znalazł się w składzie rządu, który miał przejąć władzę w Polsce po przegranej wojnie z bolszewikami. Dzięki zwycięskiej kontrofensywie armii polskiej jego plany nie powiodły się jednak. Dzierżyński aż do śmierci zajmował później kierownicze stanowiska w radzieckim aparacie władzy. Po II wojnie światowej był kreowany przez władze PRL na jednego z czołowych bohaterów polskiego ruchu rewolucyjnego.

1941
Atak na Pearl Harbor
7 grudnia 1941 r. Japończycy, sprzymierzeni z III Rzeszą i faszystowskimi Włochami, nieoczekiwanie uderzyli z powietrza na Pearl Harbor, amerykańską bazę morską na Hawajach. Celem agresji było sparaliżowanie floty amerykańskiej na Pacyfiku dla uzyskania dostępu do zasobów ropy naftowej w południowo-wschodniej Azji. W ciągu dwóch godzin 200 samolotów japońskich startujących z pobliskich lotniskowców zniszczyło osiem okrętów wojennych i ponad sto samolotów znajdujących się na ziemi. W nalotach zginęło ponad 3 tysiące amerykańskich marynarzy i pilotów. Następnego dnia Stany Zjednoczone wypowiedziały Japonii wojnę, a 11 grudnia w konflikt z USA oficjalnie zaangażowały się Niemcy i Włochy. Atak na Pearl Harbour spowodował rozpoczęcie działań wojennych na terenie Azji i powstanie nowego układu sił na świecie. Po jednej stronie konfliktu znalazły się bowiem Wielka Brytania, Stany Zjednoczone i Związek Radziecki, a po drugiej państwa Osi, czyli przede wszystkim Niemcy, Włochy i Japonia.
 
1945
Urodził się Rafał Wojaczek, poeta
Rafał Wojaczek (1945–1971) debiutował w pierwszym numerze miesięcznika „Poezja” w 1965 r. jako podopieczny Tymoteusza Karpowicza. Słynął z niekonwencjonalnego trybu życia i skłonności samobójczych, a jego neurotyczna, katastroficzna poezja została uznana za głos wyrażający lęki i cierpienia ówczesnego młodego pokolenia. W utworach Wojaczka, obok fascynacji cielesnością, brzydotą i biologicznym rozpadem, pojawia się tez ironia, czarny humor i dystans do własnej twórczości. Wydania kolejnych tomów poezji Wojaczka, takich jak „Sezon” (1969) czy „Inna bajka” (1970), były literackimi prowokacjami i skandalami w środowiskach literackich. Poeta zmarł śmiercią samobójczą w wieku 26 lat, co przyczyniło się do rozwoju jego legendy. Pośmiertnie wydano pozostałe wiersze Wojaczka zbiorach „Którego nie było” (1972) i „Nie skończona krucjata” (1972).
 
1949
Urodził się Tom Waits, amerykański muzyk i aktor
7 grudnia 1949 r. urodził się Tom Waits, jeden z najbardziej oryginalnych amerykańskich kompozytorów, wokalistów i instrumentalistów. Od najmłodszych lat uczył się samodzielnie gry na instrumentach, wcześnie też zaczął komponować i śpiewać. Debiutował w wieku 15 lat, a w 1973 r. nagrał swoją pierwszą płytę zatytułowaną „Closing Time”. Jego muzyka powstaje z inspiracji folklorem amerykańskim, bluesem, jazzem i rockiem, z wykorzystaniem niezwykle bogatego instrumentarium. Waits nagrał odtąd wiele płyt, nierzadko bardzo eksperymentalnych. Popularność na całym świecie przyniosły mu zwłaszcza albumy „Small Change” (1976), „Foreign Affairs” (1977), „Blue Valentine” (1978), „Rain Dogs” (1985), „Big Time” (1988) i „Bone Machine” (1992). Artysta zajmuje się ponadto pisarstwem, zagrał też w wielu filmach fabularnych, takich jak „Poza prawem” (1986) Jima Jarmuscha, „Dracula” (1992) Francisa F. Coppoli czy „Na skróty” (1993) Roberta Altmana.
 
1988
Trzęsienie ziemi w Armenii
7 grudnia 1988 r. w Armenii nastąpiło niezwykle silne trzęsienie ziemi, które pochłonęło według różnych danych od 50 do 100 tysięcy ofiar. Tragedia nastąpiła w trakcie dramatycznego konfliktu armeńsko-azerbejdżańskiego o Górny Karabach. Większość ofiar zginęła pod gruzami prowizorycznie budowanych domów, a ze względu na brak specjalistycznego sprzętu udało się uratować jedynie garstkę zasypanych ludzi. W wyniku wstrząsów niemal pół miliona ludzi zostało bez dachu nad głową.