Strzeż się tych słów

– te, które mogą mieć zabarwienie rasistowskie, sugerują kpinę z mniejszości etnicznych, seksualnych czy religijnych. Niektóre uważane są za wyjątkowo obraźliwie, inne za nieprzystojne, jeszcze inne za takie, których nie używa się w pewnym gronie.

Bo czasami słowami można wyrządzić większą krzywdę niż uderzeniem. Czasami słowa pozornie neutralne w odpowiednim kontekście mogą nabrać niepożądanego, obraźliwego znaczenia. Bywa jednak i tak, że słowa z założenia mają nieść ze sobą zniszczenie i upokorzenie.

Jedno słowo
Ostatnio jedna z uczestniczek „Big Brothera” na fali próby samooczyszczenia się z przeszłych grzechów przez Channel 4 została usunięta z programu za użycie słowa „Nigger” w trakcie wykonywania semi-hip-hopowego tańca z koleżankami, w tym jedną Azjatką i jedną czarną Brytyjką. Rzecz miała być niewinnym żartem, ale takim się nie stała. Ożywiło to dyskusję na temat kontekstu słowa, a potem samego wyrażenia, którego użycie, jak głosi nowa ustawa z 31 stycznia 2006 roku, może być uznane za czyn przestępczy.

- Moi zdaniem bardzo dobrze się stało, że dziewczynę usunięto z programu – skomentowała dr Annamaria Orla-Bukowska, antropolog społeczny z Uniwersytetu Jagiellońskiego. - Media bowiem mają ogromną siłę. Gdyby zaakceptowały to zachowanie, stałyby się wzorem dla innych, dałyby sygnał, że słowo to staje się akceptowalne.

Walka ze stereotypami
Polityczna poprawność (political correctness, w skrócie PC) bowiem jest bardzo istotną cechą życia brytyjskiego społeczeństwa, chociaż ostatnimi czasy nabrała znaczenia pejoratywnego. Są tacy, którzy z niej bezlitośnie kpią ( w ramach wolności słowa), publicznie lub w zaciszu domostw, niemniej społeczeństwo en masse pewne rzeczy uważa za nieodwołalnie złe i godne potępienia. PC uważana jest za próbę neutralizacji języka, próbę, która, jak wielu uważa, jest z góry skazana na niepowodzenie, bo istnieje groźba, że może prowadzić do absurdu. W PC chodzi bowiem o takie operowanie językiem, by nie doprowadzać do utrwalenia się stereotypów na tematy związane z płciowością, religią czy etnicznością.
- To może być pułapka - mówi dr Orla Bukowska. - Bo polityczna poprawność zakłada, żeby nie powtarzać żadnych stereotypów, a tak naprawdę krzywdzące są tylko te złe. Dobre stereotypy pomagają bowiem nawiązać kontakt z innym. Są po prostu potrzebne.

Założenie też było takie, że jeśli zabroni się używania pewnych sformułowań, wtedy ludzie będą musieli nie tylko na nie uważać, ale przede wszystkim zrozumieją albo będą musieli przynajmniej spróbować zrozumieć, że niektóre z tych sformułowań mogą być uznane za krzywdzące dla pewnych grup społecznych.

- I tak też się powoli dzieje – mówi Filip, absolwent socjologii, który z pasją obserwuje życie brytyjskiego społeczeństwa. - Ludzie mniej chętnie żartują z innych, kolorowych czy homoseksualistów, pytanie jednak, czy są to ich przekonania, czy raczej lęk, że mogą zostać oskarżeni o rasizm czy homofobię.