Świąteczna magia i jej składniki

Jak to się zaczęło?

          Pierwsza informacja o święcie Bożego Narodzenia obchodzonym 25 grudnia pochodzi z roku 356 n.e. Na obchody święta narodzenia Chrystusa celowo wybrano dzień 25 grudnia jako datę przesilenia zimowego. Co ciekawe, chrześcijanie chcieli przeciwstawić to święto pogańskim obchodom dnia narodzin boga Słońca.

          Nie wiemy dokładnie, kiedy narodził się Chrystus, nieznane jest nam rok, miesiąc i ani  dzień. W Ewangelii św. Łukasza odnajdujemy cytat, który stał się dla badaczy źródłem informacji.

I stało się w owe dni, że wyszedł dekret cesarza Augusta, aby spisano cały świat.
Pierwszy ten spis odbył się, gdy Kwiryniusz był namiestnikiem Syrii.
Szli więc wszyscy do spisu, każdy do swego miasta.
Poszedł też i Józef z Galilei, z miasta Nazaretu, do Judei, do miasta Dawidowego, zwanego Betlejem, dlatego też był z domu i z rodu Dawida.
Aby był spisany wraz z Marią, poślubioną sobie małżonką, która była brzemienna.
I gdy tam byli, nadszedł czas, aby porodziła.
I porodziła syna swego pierworodnego i owinęła go w pieluszki i położyła w żłobie, gdyż nie było dla nich miejsca w gospodzie.

          Wzmianka mówi o rządach cezara Oktawiana Augusta, który władał cesarstwem w latach 31 p.n.e. - 14 n.e. oraz o spisie ludności. Wiadomo, że cesarz August przeprowadził za swego panowania trzy spisy obywateli Imperium Rzymskiego. Niezależnie od nich regularnie liczono ludność poszczególnych prowincji rzymskich. W Egipcie przebiegały one co czternaście lat, podobnie mogło być w Palestynie. Historycy wspominają, że taki spis odbył się w Palestynie w 6 roku n.e., więc poprzedni mógł przypadać na 8 lub 7 rok p.n.e. Mógłby to być więc rok narodzenia Chrystusa.

          Natomiast wspominany w Nowym Testamencie okrutny król Herod zmarł w 4 roku p.n.e., dlatego sądzi się czasami, że to właśnie w tym roku urodził się Jezus. Należy jednak uwzględnić czas potrzebny na wydarzenia opisane przez św. Mateusza, a więc rzeź niewiniątek czy ucieczkę Świętej Rodziny do Egiptu. Wtedy okazuje się, że Jezus Chrystus urodził się kilka lat przed  śmiercią Heroda Wielkiego, zatem przed rokiem 4 p.n.e.

          Na inny trop naprowadza nas sławna gwiazda betlejemska, czyli kometa Haleya, która była widoczna w 12 roku p.n.e.

          Jak widać obliczenia bywają zawodne, a Ci którzy chcą wiedzieć na pewno, kiedy przyszedł na świat Chrystus, mogą być zawiedzeni.

Wigilia

          W niektórych krajach, na przykład w Polsce, dużą rolę przywiązuje się do dnia poprzedzającego Boże Narodzenie, który staje się kulminacją wyczekiwania na przyjście Jezusa.

          Wigilia to w naszym kraju bardzo uroczysty wieczór spędzany w gronie rodziny, przy suto zastawionym, mimo postu obejmującego potrawy mięsne, stole. Polska tradycja wigilijna jest przebogata i zawiera między innymi takie zwyczaje jak: wolne nakrycie dla niespodziewanego gościa, rozpoczęcie wieczerzy w momencie wzejścia pierwszej gwiazdy, dzielenie się opłatkiem, dwanaście potraw przy wigilijnym stole – liczba jest odpowiednikiem miesięcy w roku lub liczby apostołów, wspólne śpiewanie kolęd – bez względu na talenty muzyczne, składanie prezentów pod choinką i przyjście gwiazdora – przebrany wujek lub sąsiad, uczestnictwo w pasterce, wiara – szczególnie popularna wśród dzieci – w odzywające się o północy zwierzęta i, niestety w zaniku, kolędnicy – grupa przebierańców, wśród których nie powinno zabraknąć bociana – symbolu nowego życia i kozy – symbolu płodności.

          Mamy w Polsce również i przywilej spędzania świąt wśród śniegu, kiedy to oświetlona lampkami świąteczna choinka wygląda wyjątkowo pięknie, a nastrój jest po prostu wigilijny, jak w wierszu:

Jest cicho.

Choinka płonie.

Na szczycie cherubin fruwa.

Na oknach pelargonie,

blask świeczek złotem zasnuwa,

z kąta, z ust brata płynie

kolęda na okarynie:

Lulajże Jezuniu...

Konstanty Ildefons Gałczyński

          Taka Wigilia to w Polsce kwintesencja dobrego roku. Taka Wigilia to dla Polaka znak przynależności do tradycji.

Co kraj, to obyczaj

          Są jednak różne sposoby spędzenia tego dnia i uczczenia tego święta. Na przykład piękne i ciekawe obchody Wigilii Bożego Narodzenia można spotkać w Boliwii. Indianie budują szopki i umieszczają w nich postaci ludzi i zwierząt. 24 grudnia rodziny wyruszają w pochodzie do kościoła, a każdy niesie swoje dzieciątko do poświęcenia na mszy.

          Natomiast w Australii, chociaż wydaje się to nieco dziwaczne, z uwagi na klimat niektórzy spożywają świąteczny obiad na plaży lub na pikniku, bo to przecież środek lata.

          Również kultura brytyjska, chociaż pozbawiona Wigilii, bogata jest w tradycje, na przykład zawieszanie gałązki jemioły, pod którą należy pocałować ukochaną osobę, wywieszanie przy kominku skarpet lub pończoch, do których trafią prezenty, rodzinny obiad świąteczny zawierający indyka i Christmas pudding z suszonymi owocami, w którym czasami dzieci mogą znaleźć ukryte monety albo drobne zabawki. Pierwszego dnia świąt tradycyjnie wygłasza przemówienie królowa – zwyczaj ten rozpoczął król Jerzy V w 1932 roku.
          Drugi dzień świąt to tzw. Boxing Day - nazwany tak od obyczaju dawania "świątecznych pudełek", tzw. Chrismtas Boxes, służącym i ubogim ludziom. W tym dniu należy obdarować lub wspomóc datkiem kogoś mniej majętnego.

          Mało kto wie, że wysyłanie kartek świątecznych jest brytyjskim wynalazkiem.

Składniki świątecznej magii

          Ludzie, nawet dorośli, potrzebują w życiu odrobiny magii. Dostarczają jej właśnie święta, legendy i obyczaje z nimi związane. Wszystkie składniki tej świątecznej mieszanki mają swój rodowód i czasem bywa tak, że te obyczaje, które uważamy za swoje, są w istocie zapożyczonymi z innych kultur praktykami. To trochę tak, jak z datą obchodzenia narodzin Chrystusa, która jest umowna. Również świąteczne rekwizyty są umowne, bo kryją coś innego.

Oto przegląd kilku z nich:

Adwent - ma korzenie hiszpańskie - pierwszą o nim wzmiankę napotykamy w roku 380.

Adwentowe wieńce z czterema świecami zapalane w kolejne adwentowe niedziele - to niemiecki zwyczaj, który przybył do Polski mniej więcej w tym samym czasie, co choinka.

Adwentowy świecznik stawiany w oknie ma przypominać o Światłości, która przyszła na świat w postaci małego dzieciątka - zwyczaj pochodzi ze Skandynawii.

Święty Mikołaj – mieszka w Laponii, mroźnej i śnieżnej krainie w Finlandii. Świety Mikołaj jako postać historyczna urodził sie w III w. n.e. na terenie dzisiejszej Turcji, pochodził z zamożnej rodziny, został mianowany rzymskokatolickim biskupem miasta Mira w Azji Mniejszej, wsławił się dobroczynnością, obdarowywał ludzi prezentami, podobno zmarł 6 grudnia 327 roku n.e.

Choinka, drzewko świąteczne – zwyczaj ubierania drzewka pochodzi z Niemiec, w Polsce popularny jest od około 100 lat.

Dzielenie sie opłatkiem – zwyczaj typowy dla Polski, opłatek jest namiastką chleba Bożego, przyjmowania komunii świetej, rozdawania chleba przez Chrystusa, stanowi znak życzliwości i braterstwa. O składaniu w ofierze chleba mówi już Stary Testament, ciekawe, że w dawnej Polsce dzielono się opłatkiem w różowym kolorze rownież ze zwierzętami, wspomina o tym W.S. Reymont w „Chłopach”.

To, co najważniejsze

          Tym, którzy obawiają się świąt na emigracji, tym, którzy obruszają się na tutejsze święta bez Wigilii i śniegu, a adwent bez postu, tym, którzy denerwują się, że nie zdobędą karpia czy opłatka, jak również tym, którzy wpadli w przedświąteczny szał kupowania radzę nie zapomnieć o tym, co najważniejsze. Bo magia świąt to nie tylko pogoda i smaczne, typowe potrawy, które będzie nam trudno tu przygotować. To raczej wspólne dla wszystkich narodów, obchodzących Boże Narodzenie. oczekiwanie na światło, wiara w przyjście Jezusa, wierność tradycji, chęć pojednania, zapatrzenie w lśniące na choince lampki, obdarowywanie bliskich i to nie tylko prezentem lub dobrym słowem.

          Mimo emigracji nie spędzajmy świąt byle jak, ustrójmy drzewko, złóżmy życzenia, zanućmy kolędę. Nieważne gdzie się jest, ważna jest tradycja.

          Polecam również, jeśli uda się zdobyć karpia lub jakąkolwiek inną rybę na wigilijny stół, zachować kilka łusek i przechowywać je w portfelu. Wróży to bogactwo przez cały przyszły rok, a przecież po części po nie, tu właśnie przyjechaliśmy.

PS

          Jestem głęboko wstrząśnięta, gdy 5 listopada na betonowym ganku sąsiadów zauważam dwumetrowego plastikowego bałwana i podobnych gabarytów Świętego Mikołaja, a za oknem lśniącą lampkami choinkę, ale cóż, co kraj to obyczaj. Zastanawiam się tylko czy sąsiedzi padli ofiarą konsumpcji i komercji przedświątecznej, czy też z taką niecierpliwością wyczekują na święta.

Katja Sztuba

wyślij znajomemu

Dodaj artykuł do: