Rozum czy uczucia?

Czym kierujemy się dokonując naszych wyborów: rozumem czy uczuciami?

Wybory towarzyszą nam w każdym momencie naszego życia, trzeba sobie zdać sprawę, że człowiek jest jednością psychiczno-fizyczno-duchową, i w tej jedności powinien dokonywać wyborów. Jest to bardzo trudne, ponieważ postawy dojrzałe, zintegrowane, są rzadkością. Wszystkie te sfery są na równi ważne, i jeśli zrezygnujemy z którejś z nich, to, wybory są niepełne, zawsze jakoś okaleczone.

Najbardziej klasycznym przykładem jest niedojrzałe dobieranie partnerów życiowych. Wybierając pod wpływem uczucia, co jest ważne, ale nie włączając woli i rozumu, dokonujemy w gruncie rzeczy decyzji „dziecka”, kierującego się emocjami. Co prędzej czy później prowadzi do kryzysów.

Czy mamy później jeszcze wpływ na skutki naszych niedojrzałych wyborów?

Pocieszające, że człowiek jest w ciągłym rozwoju, i może później rozwijać się pod wpływem skutków swoich niepełnych wyborów (nie do końca wolnych i odpowiedzialnych w pierwszym momencie).

Temu służy np. rachunek sumienia. Jeśli dokonamy jakiegoś wyboru, mniej dojrzałego, to w momencie kryzysu kolejne decyzje mogą już być pełniejsze.

Jaki okres jest najważniejszy, by człowiek nauczył się dokonywania wolnych i zarazem odpowiedzialnych wyborów z udziałem rozumu, uczuć i woli?

To czym jesteśmy, to odbicie naszego dzieciństwa. To rodzice mają nauczyć dziecko posługiwania się rozumem, a także szacunku i rozumienia roli uczuć, jak również rozumienia sfery duchowej człowieka (sfera wolitywna).

Jakie są nasze najczęstsze stereotypy wychowawcze?

W zależności od domu, z jakiego pochodzimy, uczymy nasze dzieci – albo kierowania się w życiu jedynie rozumem, albo jedynie uczuciami. Te skrajności nie powodują harmonijnego rozwoju, sprawiają natomiast, że faworyzujemy jedną sferę, a inne lekceważymy. Albo bardziej „mieć” niż „być”, albo bardziej „czuć” niż „myśleć”. Zdecydowanie częściej spotyka się jednak lekceważenie sfery uczuciowej. Prowadzi to do nieradzenia sobie z uczuciami i wchodzenia w zachowania ryzykowne w ogromnej gamie.

Na co zwracać uwagę wychowując dziecko, by rozwijało się harmonijnie?

Uczucia odgrywają bardzo wielką rolę w życiu człowieka; z całym ich pięknem i bogactwem współtworzą osobowość człowieka. Są jak bogactwo otaczającej nas przyrody.

Pamiętajmy, mamy prawo do wszystkich swoich uczuć, następnie, uczucia są całkowicie moralnie obojętne, to my uczymy dzieci nazywania uczuć dobrymi, albo złymi. Rodzice powinni nauczyć swoje dzieci, że nie za uczucia, ale za to, co robią pod ich wpływem, są moralnie odpowiedzialne. To trudne zadanie, bo tak naprawdę sami nie jesteśmy nauczeni takich postaw. Wychowujemy nie tym, co wiemy, ale tym, jacy jesteśmy, a najczęściej jesteśmy niedojrzali, tzn. lekceważący niektóre sfery naszej osobowości. Często odkrywanie tego budzi w nas lęk. Wymaga to zmiany w samych dorosłych, samokształcenia.

Jak więc uczyć dzieci samodzielnego myślenia, wnioskowania i podejmowania decyzji?

Wychowujemy dziś dzieci podejmując za nie decyzje. Dziecko buntuje się i walczy z rodzicem, ale to jest zupełnie co innego. Nie jest uczone analizowania „dlaczego?” Mówimy „włóż te, a nie inne buty!”, nie pytamy jednak dziecka jak będzie lepiej dla niego i co myśli. „Co dla ciebie byłoby lepsze? Co będzie w tej chwili bardziej stosowne itp. Spróbuj. Poniesiesz konsekwencje swojego wyboru – w ten sposób właśnie uczysz się”. 

Dziecko nie wartościuje, nie widzi dobrych i złych stron założenia takich a nie innych butów. Po prostu nie myśli, zachowuje się nawykowo, albo się buntuje.

Dziecko nie zrobi sobie krzywdy w procesie uczenia się myślenia, tylko, gdy towarzyszy mu szacunek do jego osoby i uczuć ze strony dorosłych. Nie chodzi o dryl wojskowy, ale o miłość do dziecka w sposobie jego przeżywania.

O czym jeszcze należy pamiętać?

Dotknęliśmy zaledwie czubka góry lodowej, to pierwsza litera abecadła wychowawczego, to co najważniejsze: to to, że dzieci uczą się przez obserwację zachowań dorosłych. Jak szanujemy innych, jak reagujemy i odnosimy się w relacjach, zwłaszcza małżeńskich i w końcu, w jaki sposób sami dokonujemy wyborów. Trudno oczekiwać od dziecka, żeby szanowało siebie i innych, jeśli obserwuje brak szacunku w relacjach między rodzicami.

Odpowiedź na pytanie – rozum czy uczucia nasuwa, już się sama – harmonia jest kluczem, jest ważna we wszystkim. A jeżeli chodzi o rozwój człowieka, szczególnie.

Dziękuję za rozmowę.

Katolicki Ośrodek Wydawniczy „Veritas”, oprócz wydawania „Gazety Niedzielnej”, prowadzi największą w Wielkiej Brytanii polską księgarnię, gdzie można kupić nie tylko dobre książki religijne, ale również słowniki, podręczniki do nauki języków obcych, poradniki, literaturę piękną, beletrystykę, a także pozycje antykwaryczne.

Zapraszamy do przeglądnięcia naszego katalogu w formacie pdf