Diakonat stały

Trochę historii

Historia diakonatu sięga samych początków chrześcijaństwa. Jak podają Dzieje Apostolskie (Dz 6, 1-6), Apostołowie, gdy zobaczyli, że liczba uczniów nieustannie wzrasta, postanowili wybrać „siedmiu mężów spośród siebie, cieszących się dobrą sławą, pełnych Ducha i mądrości”, którzy zajmowaliby się przede wszystkim rozdawaniem jałmużny wśród wdów. Oni natomiast mieli oddać się „wyłącznie modlitwie i posłudze słowa”. Wtedy było to święcenie pomocnicze, przeznaczone dla osób odpowiedzialnych tylko za funkcje praktyczne i charytatywne we wspólnocie chrześcijańskiej.

Tak też czyniono na początku chrześcijaństwa i przy siedzibach biskupich powoływano po siedmiu diakonów, jako ich pomocników, którzy zajmowali się przede wszystkim roztaczaniem opieki nad ubogimi. Z czasem zaniechano przestrzegania tej zasady i diakoni zaczęli także pełnić dodatkowe obowiązki. Do nich należało wypełnianie funkcji liturgicznych takich jak czytanie Ewangelii, głoszenie Słowa Bożego i rozdawanie Komunii św., a także udzielanie sakramentu chrztu św. i uczestniczenie w obrzędach pogrzebowych. Strojem liturgicznym diakona jest dalmatyka (ornat z rękawami), nosi on też stułę, która jest przewieszona przez jedno ramię.

Z czasem diakonat zatracił swe pierwotne znaczenie i stał się święceniem przejściowym, które było udzielanie klerykom na rok przez przyjęciem święceń kapłańskich.

Po Soborze Watykańskim II

Dopiero na Soborze Watykańskim II postanowiono odnowić i wprowadzić instytucję diakonatu stałego. Diakonami mogą być mężczyźni samotni powyżej 25 roku życia, mężczyźni żonaci oraz wdowcy. Na taką decyzję miał wpływ spadek powołań kapłańskich. Podobnie jak na początku chrześcijaństwa, diakon miał pełnić funkcje pomocnicze w stosunku do kapłana. Postanowiono więc, że diakon będzie wygłaszać kazania, rozdawać Komunię św., udzielać chrztu św., błogosławić nowym parom małżeńskim oraz przewodniczyć obrzędom żałobnym i pogrzebowym. Miał też zajmować się dziełami charytatywnymi. Od tej pory diakonat bardzo rozwinął się w całym świecie, zwłaszcza tam, gdzie brak jest kapłanów lub jest ich niewystarczająca liczba.

Diakonisa

Warto również wspomnieć, że do X w. istniała w Kościele funkcja diakonisy. Kobiety nie były jednak wyświęcane, a jedynie powierzano im pewne funkcje pomocnicze w liturgii i przede wszystkim prace charytatywne. W Kościele wschodnim funkcja ta przetrwała do XIII w. Współcześnie diakonisy istnieją w niektórych Kościołach protestanckich, np. w Kościele anglikańskim są diakonisy od 1987 r.

Diakonat stały w Polsce

W Polsce diakonat stały jest nowością. Do tej pory nie było go w naszym kraju nigdy. W 2001 roku Konferencja Episkopatu Polski zwróciła się do Stolicy Apostolskiej z prośbą o pozwolenie na jego wprowadzenie. Na początku 2004 roku watykańska Kongregacja Edukacji Katolickiej zatwierdziła na okres sześciu lat dokument dotyczący formacji i posługi diakonów stałych w Polsce. Pierwszy Ośrodek Formacji Diakonów Stałych powstał w 2005 roku w Przysieku koło Torunia, gdzie będą mogli przygotowywać się mężczyźni z całego kraju do przyjęcia święceń.

Diakoni będą wspomagać duszpasterzy tam, gdzie nie ma wystarczającej liczby kapłanów. Jak napisano w „Wytycznych dotyczących formacji, życia i posługi diakonów stałych w Polsce”, dokumencie Kongregacji Wychowania Katolickiego, diakon „jest przeznaczony do pomocy kapłanom i służenia całej wspólnocie Kościoła”.

Wymagane kryteria

Diakonem nie może zostać każdy mężczyzna. Musi on spełniać pewne kryteria. Jak podaje dokument KWK, „do diakonatu stałego mogą zostać dopuszczeni mężczyźni ochrzczeni i bierzmowani, zarówno celibatariusze, jak mężczyźni żonaci i wdowcy”. Zwraca się uwagę na ich „dojrzałość psychiczną, zdolność do dialogu i komunikacji, poczucie odpowiedzialności, pracowitość, zrównoważenie i roztropność”. Dalej w dokumencie czytamy: „Do święceń należy dopuszczać tych, którzy są obdarowani cnotami ewangelicznymi wymaganymi przez diakonię. Wśród nich szczególne znaczenie posiadają: duch modlitwy, pobożność eucharystyczna i maryjna, proste i pokorne współuczestnictwo w życiu Kościoła i jego misji, duch ubóstwa, posłuszeństwo, umiejętność tworzenia braterskiej wspólnoty, gorliwość apostolska, dyspozycyjność do podjęcia służby, miłość braterska”.

***

Czy diakonat stały przyjmie się w Polsce, jak to ma miejsce w wielu innych krajach? Nie wiadomo. Za wcześnie jest na jakiekolwiek wnioski i nie wiadomo też, jak zostanie przyjęty przez wiernych, nie przyzwyczajonych do tego typu posługi.

Danuta Mytko