Wiadomości

Goniec

18/02/2006 13:11:17

Nędza dobrobytu

Najnowsza wystawa w Serpentine Gallery to przykład nowej, społecznie zaangażowanej sztuki. Ten szereg instalacji jest rodzajem artystycznej refleksji nad prawdziwym obliczem „państwa dobrobytu”. „Welfare show” – bo taki tytuł nosi całość tej wystawy jest dziełem Michaela Elmgreena i Ingara Dragseta. Artyści są parą młodych skandynawskich gejów, mieszających razem w Berlinie i od roku 1997 tworzących wspólnie serię artystycznych obiektów i działań zatytułowanych „Bezsilne struktury”.

Skandynawski raj?
Skandynawski model państwa opiekuńczego przez długie lata był przedmiotem zazdrości wielu innych krajów. Państwo dobrobytu, sprawiedliwie rozdzielonego na wszystkich, państwowa służba zdrowia, system świadczeń i ubezpieczeń społecznych, wydawały się godnym naśladowania przykładem. Wiele innych krajów próbowało elementy tego systemu wprowadzić u siebie. Dziś wszystko wskazuje, że minął już entuzjazm związany z nadziejami w nim pokładanymi. Szczytne ideały i dobre intencje lewicowo nastawionych polityków, ekonomistów i socjologów nie zawsze sprawdziły się w praktyce. Państwo opiekuńcze okazało się eksperymentem niezwykle drogim społecznie i ekonomicznie. Państwowa opieka przerodziła się w biurokratyczny, bezwładny i bezosobowy system – nie tylko niezwykle kosztowny dla podatników, ale i odbierający inicjatywę tym, którym miał służyć.

Metafory niemocy
Już pierwsza aranżacja po wejściu do galerii oddaje nastrój bezsilności i ubezwłasnowolnienia, jakie mimo starań i zabiegów stały się udziałem mas obywateli. Wózek inwalidzki i przyczepiony doń kolorowy balonik – to tyleż cytat z rzeczywistości co i wizualna metafora zorganizowanej społecznej opieki. Napis w tle zawiadamiający o okazyjnej wyprzedaży skarpetek po obniżonej cenie też dobrze oddaje horyzonty wielu naszych radości i starań.
Kolejne instalacje podzielonej na niewielkie przestrzenie galerii kontynuują ten nastrój beznadziei. Najpierw biały szpitalny korytarz pełen łóżek. Odwrócona tyłem głowa woskowego manekina wychylająca się spod koca dobrze spełnia swą rolę reprezentanta setek pacjentów społecznej służby zdrowia czekających na operację w podobnych warunkach.

Korytarze, kolejki, numerki...
W kolejnym pokoju pod ścianą rząd szarych plastikowych krzeseł obok zamkniętych drzwi i maszynki do oddzierania numerków dla oczekujących na „załatwienie sprawy”. Nie poprawia nastroju widok podrzutka – niemowlaka zostawionego w przenośnej torbie –łóżeczku pod ścianą z bankomatem, ani szereg anonimowych zamkniętych drzwi nieco dalej. Wszędzie ta sama bezosobowa duszna sterylność, poczucie niemocy i cisza.
Trochę dalej za olbrzymią szybą widać już główną salę galerii. W środku błyszczący stalowymi walcami form automat z taśmą transmisyjną, podobną do tej na lotnisku dostarczającą bagaże z samolotu. Patrzę przez szybę jak czyjaś nieodebrana torba podróżna krąży bez końca po kolistym torze taśmy. Dostać się tam nie można, ale nie można by też stamtąd uciec, bo schody prowadzące do awaryjnego wyjścia nieco wyżej, urwane są w połowie i widocznie nie ma komu ich naprawić.
Czy mam dalej opowiadać „obrazy” tej wystawy? Scenerie aż nadto dobrze znane, duszne, obezwładniające...
Nie zdziwię się, jeśli pójdziecie na inną wystawę, uciekającą od codziennych udręk i problemów, ale czy sztuce wolno zostać na nie obojętną?

Andrzej Maria Borkowski

Michael Elmgreen & Ingar Dragset - The Welfare Show - Serpentine Gallery, Kensington Gardens, metro: South Kensington, otwarte codziennie od 10.00 do 18.00, wstęp wolny, do 26 lutego.