Spotkanie z historią

Mieszkający w Londynie emerytowany profesor Thames Valley University jest współautorem raportu polsko-brytyjskiej komisji historycznej o wkładzie polskiego wywiadu w zwycięstwo aliantów nad faszyzmem. Jan Ciechanowski brał również udział w powstaniu warszawskim, o którym napisał książkę (6 wydań w języku polskim, 3 po angielsku), która ukazała się w 1984 roku w oryginalnej nieocenzurowanej wersji. We wrześniu 2005 prezydent RP Aleksander Kwaśniewski odznaczył Ciechanowskiego Krzyżem Wielkim Orderu Odrodzenia Polski.Temat wkładu Polaków w walkę z faszyzmem jest ostatnio podejmowany wyjątkowo często nie pozwalając na to, żeby przebrzmiały obchody okrągłej rocznicy powstania warszawskiego. Podczas Polskiego Festiwalu zorganizowanego przez Zjednoczenie Polskie w Wielkiej Brytanii w lipcu 2005 miała na przykład miejsce konferencja naukowa w języku angielskim pt.: „Poland’s role in defence of the United Kingdom 1939-1945”.W środowy wieczór, w świątecznych dekoracjach Sali Brydżowej, zebrali się przedstawiciele pokolenia powstańców warszawskich oraz grupka młodych. Profesor hojnie obdarował przybyłych swoim cennym czasem i wygłosił wykład, w którym mówił o powstaniu warszawskim, a także o polskim  wywiadzie działającym w okresie II wojny światowej, odpowiadał również na pytania z sali. Wykład rozpoczął się od wspomnień z powstania. - Podczas ostatniej wojny walczyliśmy z Niemcami na różnych frontach i na różne sposoby. Walczyliśmy na lądzie, morzu i w powietrzu, ale toczyliśmy również pięcioletni bój o ich tajemnice. Co mnie uderzyło, to fakt, że niezwykle hojnie przelewaliśmy krew – powstanie warszawskie było tego najjaskrawszym przykładem – stwierdził we wstepie prelegent.Profesor przytoczył daty i liczby: ogromna ilość 200 - 250 tys. zabitych Polaków stanowiła kontrast dla znikomych zasobów broni, którą dysponowali walczący. Na każdego zabitego Niemca przypadało ok. 130 Polaków. Zginął wówczas kwiat stołecznej młodzieży, która stanowiła niedoszłą elitę naszego narodu. Z samego batalionu „Zośka” poległo w walce 310 osób.  To, że powstanie wybuchło, świadczy o niezwykłym zdyscyplinowaniu. Wszyscy byliśmy świadomi, że przy naszym uzbrojeniu nie mieliśmy szans, ale wypełniliśmy rozkaz. W tamtej sytuacji powstanie  nie wybuchłoby spontanicznie. – powiedział profesor. Padały pytania dotyczące uzbrojenia powstańców, a także szans na powodzenie trwających 63 dni walk. Jan Ciechanowski wspominał także sytuacje, które podczas powstania miały miejsce w 40 osobowym plutonie, w którym sam walczył.– Dla Hitlera i Stalina powstanie warszawskie okazało się „gratką”. Polacy wykrwawiali się przy niewielkich stratach po stronie Niemców, którzy jednak też tracili siły ku uciesze Armii Czerwonej. Powstanie - to była rzeź zgotowana nam przez Niemców przy cichej zgodzie Stalina. 165 tys. osób wywieziono na roboty do Niemiec.

Takiej katastrofy i ruiny nie doznała żadna inna europejska stolica od chwili najazdu Hunów na Rzym- podkreślał profesor. – Klęska powstania stała się wielką przestrogą. W 1956 roku, kiedy panowało w kraju ogólne wzburzenie, kardynał Wyszyński powiedział, że nie można dopuścić do tego, żeby Warszawa znów spłynęła krwią.Drugą część wykładu poświęcił profesor zagadce Enigmy. Według raportu polsko-brytyjskiej komisji historycznej 44% informacji brytyjskiego wywiadu na temat III Rzeszy i okupowanej Europy pochodziła od agentów polskiego wywiadu. Nie sposób więc pominąć znaczącego wkładu Polaków w zwycięstwo aliantów w II wojnie światowej. Jednym z największych sukcesów naszego wywiadu było rozpracowanie niemieckiego systemu szyfrującego Enigma. Po raz pierwszy z rozszyfrowanych informacji przekazywanych drogą radiową przez Goeringa przy pomocy szyfru Enigmy skorzystano podczas walki powietrznej o Wielką Brytanię, co mimo znacznej przewagi strony niemieckiej zdecydowało o ich klęsce. - Polscy agenci podczas II wojny działali na wszystkich kontynentach. Wywiad polski pokrywał swoimi siatkami tereny od frontu wschodniego aż po Pireneje i Atlantyk. Poza tym działał w Afryce północnej, na bliskim i dalekim Wschodzie oraz w obu Amerykach  ponosząc znikome straty i zadając przy tym Niemcom śmiertelne ciosy – podkreślał historyk.Raport na temat Enigmy ukazał się dzięki badaniom prowadzonym przez Angielsko-Polską Komisję Historyczną, którą powołano w 2000 roku z inicjatywy zmarłego Jana Nowaka Jeziorańskiego, oraz premierów Buzka i Blaira. Zespół kilkunastu historyków korzystał z dokumentów angielskich i polskich znajdujących się w Londynie. Dzięki pozwoleniu Brytyjskiego Ministerstwa Spraw zagranicznych grupa kilkunastu historyków z Polski i Wielkiej Brytanii uzyskała dostęp do archiwów brytyjskiego wywiadu, dzięki czemu opracowanie raportu stało się możliwe. Raport ogłoszony został po angielsku 4 lipca 2005, a 1 września po polsku.Spotkanie zorganizowane zostało przez Centralne Koło Członków Indywidualnych. Niezwykle interesujący i przedstawiony w przystępny i ciekawy sposób wykład z pewnością zasługiwał na liczniejszą widownię, a także kilka choćby słów solidnego wprowadzenia ze strony organizatorów, czego niestety zabrakło. Jednakże wykład okazał się wspaniała lekcją historii, wygłoszoną nie tylko przez znamienitego znawcę tematu, ale co istotne – świadka omawianych wydarzeń. Anna K. Wiśniewska

Jan Ciechanowski:
 W świetle dokumentów, do których dotarła nasza Komisja, jest jasne, że największym wkładem Polski w zwycięstwo nad Niemcami była praca polskiego wywiadu. Raport ilustruje osiągnięcia wywiadu na podstawie źródeł angielskich, nie można więc twierdzić, że to my, Polacy, pochlebiamy sami sobie. 44 procent wszystkich wiadomości, które Brytyjczycy otrzymywali z Niemiec, Polski i krajów okupowanych w Europie pochodziło ze źródeł polskich. Polski wywiad działał na wszystkich frontach: w Afryce Północnej, na Bliskim i Dalekim Wschodzie, w obu Amerykach, w krajach neutralnych takich jak Szwecja i Szwajcaria. Miał zasięg niemal światowy.

Raport polsko-brytyjskiej komisji o wkładzie polskiego wywiadu w zwycięstwo nad Niemcami

Raport komisji składa się z części wstępnej i 59 tekstów pióra znanych historyków i archiwistów, takich jak m.in. Christopher Andrew (oficjalny historyk brytyjskiego wywiadu), Gill Bennett, Jan Ciechanowski, Tadeusz Dubicki, Eugenia Mareschowa, Andrzej Przewoźnik, Tessa Stirling i Andrzej Suchcitz (autorami przedmowy i wstępu są premierzy Tony Blair i Marek Belka).Teksty powstały na podstawie dokumentów dopiero teraz odtajnionych przez archiwa brytyjskiego wywiadu z czasów wojny SIS (Secret Intelligence Service) oraz publicznie dostępnych archiwów Anglii, Polski i USA. Z odtajnionymi dokumentami SIS brytyjscy członkowie wspólnej Komisji mogli zapoznawać się dzięki pośrednictwu pani Gill Bennett, byłej głównej historyk Foreign Office. Komisja poddała badaniom szereg nieznanych dotąd publicznie dokumentów i postawiła szereg wniosków. Najważniejszy – nie tylko dla Polaków – to taki, że swoim działaniem polski wywiad obejmował wszystkie najważniejsze fronty wojny. Wiele jego informacji miało wpływ na przebieg działań zbrojnych, ale ich wpływ na polityczny kształt świata powojennego nie był, bo i nie mógł być, istotny. Najważniejsze informacje gromadził Oddział II (Informacyjno-Wywiadowczy) Komendy Głównej Armii Krajowej, w którego operacjach wywiadowczych uczestniczyło blisko 15000 osób. Polskie raporty wywiadowcze kurierzy z narażeniem życia regularnie dostarczali do Londynu. Wiele z nich w istotny sposób pomogło aliantom w odniesieniu zwycięstwa nad III Rzeszą. Natomiast zignorowali oni lub przyjęli z niedowierzaniem polskie informacje o podjętej przez Niemców akcji zagłady Żydów oraz o planowanej napaści III Rzeszy na ZSRS. Raporty polskiego wywiadu nie zmieniły też nastawienia Anglosasów wobec ich sowieckiego sojusznika, także wtedy, gdy zerwał on stosunki z rządem RP. Alianci wysoko cenili wkład polskich kryptoanalityków w złamanie tajemnic niemieckich maszyn szyfrujących Enigma oraz dostarczenie przez polski wywiad do Londynu projektów i oryginalnych części niemieckich Wunderwaffen: samolotu bezzałogowego V1 i rakiety V2. Umiejętnie korzystali z tych informacji dla pokonania Niemców.

wyślij znajomemu

Dodaj artykuł do: