Outsiderzy

Spotkanie w Gdańsku
Przed wielu laty wpadłem w Gdańsku na wykład poświęcony takiej sztuce. Uprawiana często przez osoby zamknięte w sobie, czasem psychicznie niezrównoważone oferuje wgląd w niezwykły świat ludzi nie pasujących i „nieudanych”, ale pełnych dziwnych idei, obsesji i przekonań. Gdy oglądamy je przelane z pasją na papier, rzeźbione czy konstruowane z byle czego, potrafią zadziwić i zachwycać. Słuchałem z zainteresowaniem, ale wykładowcą był Anglik, a tłumacz, nie bardzo zorientowany w temacie, miał ze swą robotą trochę kłopotów. Zaofiarowałem pomoc. Tak poznałem Victora Musgrave’a, filmowca, krytyka i kolekcjonera, który w roku 1979 zaprezentował w Hayward Gallery „Outsider Art Exhibition” - pierwszy w Anglii duży pokaz takiej dziwnej „surowej sztuki”. W roku 1984 Victor Musgrave nieoczekiwanie umarł pozostawiając wspaniałą kolekcję blisko 600 obrazów, rysunków i rzeźb „art brut”.

Wizyta w Londynie
Francuz Jean Dubuffet, związany z Surrealizmem, który jako pierwszy kolekcjonował i propagował takie dzieła. Twierdził, że artystyczne uczelnie zabijają indywidualizm i wrażliwość młodych adeptów, są częścią komercyjnego przemysłu sztuki. Prawdziwymi artystami pozostają natomiast utalentowani wariaci i ludzie marginesu, którzy nie przestrzegają żadnych reguł i dla których sztuka jest jedyną dostępną formą komunikowania się ze światem. Victor Musgrave podzielał to zdanie i dzieła takich artystów kolekcjonował. Zbiór rozszerzony przez jego partnerkę Monikę Kinley przechowywany był przez lata w jej prywatnym mieszkaniu na Clapton, a obecnie zdeponowany jest w Muzeum Sztuki Nowoczesnej w Dublinie.
Zainteresowanym, a nie mającym czasu na podróż do Irlandii radzę skorzystać z krótkiej wizyty kilkudziesięciu najciekawszych prac kolekcji Musgrave-Kinley w Tate Britain.

Równoległe wszechświaty
Poza skrajnym indywidualizmem każdego z prezentowanych tu artystów nie sposób znaleźć wspólnej formuły dla uprawianej przez nich sztuki. Każdy stwarza swój własny, samowystarczalny świat.
Zmarły w roku 1972 Amerykanin Henry Darger pozostawił po sobie nie tylko „Opowieść mego życia”, ale też niepokojące i niezwykłe ilustracje do swej liczącej 15 tysięcy stron maszynopisu fantastycznej powieści „In the Real of Unreal”.
Pełne ornamentalnych dekoracyjnych szczegółów i ukrytych twarzy rysunki Madge Gill choć tworzone jej ręką nie były jej dziełem. Powstawały w transie i ich autorem miał być tajemniczy Myrninerest – duch, który przez długie lata przekazywał jej w ten sposób obrazowe komunikaty z innego świata.
Listami innego ducha, a może nawet pismem Boga są zdaniem J.B.Murry’ego jego rysunki zapisywane drobnym maczkiem i dziwnymi przecinkami w czasie transu po długich modlitwach.
Uwagę przyciągnie z pewnością też zajmujący całą ścianę długi na ponad trzy metry i wysoki na dwa rysunek-panorama współczesnej metropolii pełnej groźnych roznegliżowanych kobiet – dzieło mieszkającego w Kent Chrisa Hippkis’a. To tylko czterej z kilkunastu pokazanych tu artystów. Wystawa niewielka, ale jeśli jesteście w okolicy warta zobaczenia.

Andrzej Maria Borkowski

***

Art without Precedent: the Musgrave Kinley Outsider Art Collection and Archive  – Tate Britain (Godison Room), Mill Bank SW1, metro Pimlico, otwarte codziennie od 10 do 17.40, w każdy pierwszy piątek miesiąca do 22. Wstęp wolny, otwarte do 2 stycznia 2006.

wyślij znajomemu

Dodaj artykuł do: