Opodatkowanie obywateli polskich pracujących w Wielkiej Brytanii (1)

Źródła problemu – nieograniczony obowiązek podatkowy, a Polacy pracujący za granicą
Zdecydowana większość wyjeżdżających pracuje w Wielkiej Brytanii legalnie, opłacając przy tym wynikające z przepisów wewnętrznych prawa angielskiego składki ubezpieczeniowe, emerytalne oraz podatki dochodowe.

Jako podatnicy polscy, pracownicy ci podlegają nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce i zobowiązani są dokonać ostatecznego rocznego rozliczenia podatkowego zgodnie z przepisami polskiego prawa podatkowego, z uwzględnieniem adekwatnych postanowień umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, których stroną jest Rzeczpospolita Polska.

Nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu podlegają na szczęście nie wszyscy Polacy pracujący w Polsce, a jedynie ci którzy zamieszkują w trakcie danego roku na terytorium Polski co najmniej 185 dni. Biorąc pod uwagę ten warunek, zdecydowana większość Polaków zarabiających w Anglii nie jest zobowiązana do zapłaty podatku w Polsce. Osoby te powinny zadbać o zgromadzenie dokumentacji potwierdzającej, że w danym okresie przebywały na terytorium Wielkiej Brytanii. Sposób udokumentowania pobytu poza Polską może być różnorodny. Warto gromadzić i przechowywać np. rachunki za mieszkanie, telefon, inne opłaty ponoszone w Wielkiej Brytanii.

Zgodnie z przepisami polskimi oraz postanowieniami ww. umów o unikaniu podwójnego opodatkowania, nieograniczony obowiązek podatkowy, czyli obowiązek opodatkowania wszystkich uzyskanych dochodów, powstaje w tym państwie, w którym podatnik ma stałe miejsce zamieszkania, bądź – w rozumieniu umów o unikaniu podwójnego opodatkowania – w państwie, w którym podatnik ma ośrodek interesów życiowych.

Kto zapłaci podwójnie, czyli ośrodek interesów życiowych
Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych stanowi, iż nieograniczony obowiązek podatkowy w Polsce mają osoby fizyczne, które mają miejsce zamieszkania w Polsce, przy czym rozumie się przez to fizyczne zamieszkiwanie w kraju oraz uwzględnia się zamiar zamieszkiwania w Polsce. Oznacza to, iż osoba wyjeżdżająca za granicę, na krótszy bądź dłuższy okres, zamierzająca jednak powrócić do Polski, nie przestaje być podatnikiem polskim.

Ze względów praktycznych, zamiar pozostania albo opuszczenia Polski rozpoznaje się po zewnętrznych oznakach postępowania podatnika (wyjazd z rodziną, zbycie majątku zgromadzonego w Polsce itd. traktowane będzie jako zamiar opuszczenia terytorium kraju). Fakt dopełnienia formalności administracyjnych związanych z zameldowaniem/wymeldowaniem nie będzie miał za to żadnego wpływu na status podatnika.

Znaczenie przedstawionej koncepcji nieograniczonego obowiązku podatkowego sprowadza się do stwierdzenia, iż osoby, które wyjechały z Polski do pracy w innym państwie, jeżeli nie wiążą swojej przyszłości z tym krajem (tzn. nie przeniosły miejsca zamieszkania/ośrodka interesów życiowych do tego kraju, np. poprzez wyjazd z małżonkiem, dziećmi itd.), podlegają nadal nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu w Polsce.

Oznacza to, że ryzyko opodatkowania w Polsce dotyczy osób, które wyjechały, pracują, a jednocześnie przesyłają pieniądze bliskim w Polsce.

Umowa o unikaniu podwójnego opodatkowania z Wielką Brytanią
Zgodnie z przyjętymi na arenie międzynarodowej regułami, unikanie podwójnego opodatkowania w zakresie podatków dochodowych następuje zgodnie z postanowieniami dwustronnych umów o unikaniu podwójnego opodatkowania zawieranych pomiędzy zainteresowanymi państwami.

Rzeczpospolita Polska jest stroną 80 umów, prowadzone są również negocjacje dalszych konwencji. Umowy te w przeważającej większości oparte są na modelu wypracowanym przez Organizację do spraw Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. OECD), obejmującym zagadnienia podziału pomiędzy państwa-strony prawa do opodatkowania dochodów uzyskiwanych z różnych źródeł (m.in. z pracy najemnej). Umowy przewidują, że niektóre dochody mogą być opodatkowane tylko w jednym z państw, a niektóre w obydwóch państwach: w takiej sytuacji, w celu zmniejszenia obciążenia podatników, stosowana jest odpowiednia metoda unikania podwójnego opodatkowania zawarta w danej umowie.
a) metoda odliczenia (zwana również kredytem podatkowym): polegająca na umożliwieniu pomniejszenia podatku należnego w jednym z państw o podatek zapłacony w drugim państwie,
b) metoda zaliczenia z progresją (zwana również metodą zwolnienia): polegająca na zsumowaniu dochodów uzyskanych w obydwóch państwach, ustaleniu stopy procentowej podatku według obowiązującej w danym państwie skali podatkowej oraz zastosowaniu tak ustalonej podwyższonej stopy procentowej tylko do dochodu uzyskanego w jednym z umawiających się państw.

Specyfika powyższych metod polega na tym, iż stosując metodę odliczenia, nawet podatnik nieuzyskujący dochodów w państwie zamieszkania, musi wykazać dochody osiągnięte w drugim państwie, co oznacza konieczność złożenia rocznego rozliczenia podatkowego. Stosując metodę zaliczenia z progresją (zwolnienia) nie ma konieczności składania rocznego rozliczenia podatkowego w państwie zamieszkania, jeżeli nie uzyskało się w nim żadnych dochodów w danym roku podatkowym.

Rzeczpospolita Polska zawarła umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania ze wszystkimi państwami europejskimi, w tym z Wielką Brytanią. Umowa z Wielką Brytanią przewiduje metodę odliczenia.

W konsekwencji, osoby pracujące w Wielkiej Brytanii, jeżeli nie wiążą swojej przyszłości z tym państwem, pozostają podatnikami polskimi i ciążą na nich określone obowiązki – złożenia rocznego rozliczenia podatkowego w Polsce do 30 kwietnia następnego roku oraz – ewentualnie – zapłaty obliczonego zgodnie z postanowieniami ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych podatku (po odjęciu podatku zapłaconego w Wielkiej Brytanii).

Na marginesie można dodać, że analogiczną sytuację napotkają polscy podatnicy w wypadku podjęcia pracy w Holandii bądź w Danii. Umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania zawarte z tymi państwami przewidują również zastosowanie metody odliczenia. W chwili obecnej, państwa te nie otworzyły swoich rynków pracy dla obywateli dziesięciu nowych państw członkowskich Unii Europejskiej, dlatego problem ten nie powstał na masową skalę. Spotkali się jednak z nim Ślązacy z Opolszczyzny, którzy w dużej liczbie pracują w Holandii, korzystając z podwójnego obywatelstwa (polskiego i niemieckiego) tradycyjnie posiadanego w tym regionie Polski.

Kiedy fiskus zapuka do drzwi?
Biorąc pod uwagę niesprawność polskiego fiskusa, w praktyce urzędnik skarbowy zapuka do naszych drzwi najprawdopodobniej dopiero w wyniku donosu. W zeszłych latach liczba donosów do aparatu skarbowego wynosiła ponad 300 tysięcy rocznie. Dlatego Polacy pracujący w Wielkiej Brytanii mogą mieć problemy z urzędem dopiero, gdy zawistny sąsiad (czasem, niestety – także członek rodziny) napisze list do urzędu, wskazując że np. dana osoba kupiła mieszkanie, dom, lub nowy samochód, a oficjalnie przecież nie osiąga dochodów pozwalających na taki zakup.

Inna sytuacja w której najprawdopodobniej zaczną się problemy, to pójście przez podatnika do urzędu z prośbą o wyjaśnienia, czy dana osoba powinna płacić podatek w Polsce. Takie działanie jest de facto samodenuncjacją, czyli dobrowolnym ściągnięciem problemów na własną głowę, czego nie polecam.

Najrzadsza będzie sytuacja, w której postępowanie w sprawie zaległości podatkowej w Polsce rozpocznie się na podstawie informacji o zarobkach przesłanych do Polski przez brytyjskie służby skarbowe.

Możliwe rozwiązanie niekorzystnej sytuacji
Chcąc uniknąć istniejącej niekorzystnej dla obywateli polskich pracujących w Wielkiej Brytanii sytuacji związanej z nierównym traktowaniem w stosunku do obywateli polskich pracujących w innych państwach, można zaproponować następujące rozwiązania:
a) działanie na arenie międzynarodowej – zawarcie nowej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z Wielką Brytanią.

Obecnie obowiązująca w stosunkach dwustronnych umowa została zawarta w 1976 r., a więc w odmiennych warunkach społeczno-ekonomicznych. Wiele jej postanowień nie odpowiada już współczesnym potrzebom Rzeczypospolitej Polskiej. Państwa-strony mają swobodę w kształtowaniu metody unikania podwójnego opodatkowania dla swoich podatników. Można więc zaproponować stosowania dla podatników polskich metody wyłączenia z progresją (takiej samej jak w wielu innych umowach zawartych przez Rzeczpospolitą Polską).

Latem 2004 r. odbyła się w Warszawie pierwsza runda negocjacji nowej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania z Wielką Brytanią. Ze strony polskiej negocjacje prowadzili przedstawiciele Ministra Finansów. W trakcie wspomnianych rozmów uzgodniono przeważającą część zagadnień, część tematów pozostaje jeszcze niedopracowanych.

Chcąc doprowadzić negocjację do końca należałoby jak najszybciej podjąć finalizujące rozmowy ze stroną brytyjską.

Działanie w sferze prawa wewnętrznego – zmiana postanowień ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych

Ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych w artykule 21 ust. 1 przewiduje katalog zwolnień przedmiotowych. Zwolnienia przedmiotowe oznaczają, iż dochód z danego tytułu nie podlega w ogóle opodatkowaniu bądź podlega opodatkowaniu w ograniczonym zakresie. Chcąc doprowadzić do polepszenia sytuacji podatników polskich, poprzez odpowiednie sformułowanie przepisów art. 21 ustawy można w prosty sposób uzyskać pożądany efekt.

W punkcie 20. zapisano zwolnienie dochodów uzyskiwanych z zagranicy przez podatników podlegających w Polsce nieograniczonemu obowiązkowi podatkowemu, przebywających czasowo za granicą i uzyskujących dochody ze stosunku pracy. Zwolnienie z opodatkowania przysługuje w wysokości stanowiącej równowartość diety z tytułu podróży służbowych poza granicami kraju, określonej w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, za każdy dzień, w którym była wykonywana praca, przy czym zwolnienie dotyczy dochodów nieprzekraczających rocznie równowartości trzydziestu diet. Uzasadnieniem tego przepisu jest konieczność uwzględnienia w rozliczeniu podatkowym zwiększonych kosztów utrzymania podatników przebywających za granicą.

Jednakże obowiązujące od początku 2004 r. znowelizowane brzmienie ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ograniczyło w sposób znaczny ten przywilej podatników. Przepisy wyznaczają dietę przysługującą w przypadku podróży służbowej do Wielkiej Brytanii w wysokości 32 funtów. Łatwo zatem policzyć, że całkowita kwota zwolnienia z opodatkowania dochodów uzyskiwanych z pracy w Wielkiej Brytanii, obecnie w skali roku wynosi 960 funtów. Kwota ta, przeliczona na złote pomniejsza podstawę opodatkowania polskim podatkiem dochodowym.

Do końca 2003 r., ustawa o podatku dochodowym od osób fizycznych przewidywała odmienną konstrukcję takiego zwolnienia. Nie podlegała opodatkowaniu część dochodów podatników przebywających czasowo za granicą i uzyskujących dochody ze stosunku pracy lub z innych tytułów (np. ze zleceń) – w wysokości odpowiadającej równowartości diet z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, określonych w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, obliczonych za okres, w którym była wykonywana praca lub osiągany był dochód z innego tytułu. Takie ujęcie problemu pozwalało pomniejszyć podstawę opodatkowania polskim podatkiem dochodowym – w przypadku Wielkiej Brytanii – o 32 funty za każdy dzień faktycznego wykonywania pracy za granicą. Jeżeli osoba pracowała w Wielkiej Brytanii przez cały rok podatkowy, podstawa opodatkowania w danym roku zmniejszona była o 11.680 funtów.

Ponadto, do końca 2003 r. w art. 21 ust. 1 pkt 81 ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych funkcjonowało również dodatkowe zwolnienie dla polskich podatników. Obejmowało ono dochody stanowiące równowartość wydatków na zakwaterowanie, poniesionych przez osoby przebywające czasowo za granicą i uzyskujące tam dochody – w wysokości stwierdzonej rachunkiem hotelowym (lub równorzędnym dokumentem), do wysokości limitu na koszty hotelu, określonego w przepisach w sprawie wysokości oraz warunków ustalania należności przysługujących pracownikowi zatrudnionemu w państwowej lub samorządowej jednostce sfery budżetowej z tytułu podróży służbowej poza granicami kraju, a w razie braku rachunku – w wysokości 25 proc. tego limitu. Obecnie przepisy stanowią, iż limit hotelowy dla wyjazdów służbowych do Wielkiej Brytanii wynosi 140 funtów dziennie. Przyjmując, iż osoby pracujące w Wielkiej Brytanii nie mieszkają w hotelach, w tamtym stanie prawnym przysługiwałoby im dodatkowe zwolnienie w wysokości 35 funtów dziennie (25 proc. limitu).

Porównując obowiązujące do końca 2003 r. rozwiązania ustawowe związane z opodatkowaniem dochodów osób fizycznych uzyskiwanych za granicą z obecnie funkcjonującymi przepisami, można stwierdzić:
a) poprzednie rozwiązania były bardzo korzystne dla podatników: wszyscy podatnicy zarabiający za granicą, niezależnie od kraju, uprawnieni byli do pomniejszenia podstawy opodatkowania polskim podatkiem dochodowym o kwotę równą diecie przysługującej do danego kraju za każdy dzień wykonywania pracy za granicą oraz co najmniej o 25 proc. limitu hotelowego do danego kraju za każdy dzień wykonywania pracy za granicą,
b) zwolnienie przysługiwało niezależnie od tytułu, na podstawie którego wykonywana była praca (umowa o pracę, zlecenie itp.),
c) obecnie obowiązujące przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych wyznaczają limit kwoty równej 30 dietom rocznie, o którą można pomniejszyć podstawę opodatkowania,
d) obecnie obowiązujące przepisy ustawy o podatku dochodowym od osób fizycznych ograniczają zwolnienie z opodatkowania tylko do osób pracujących na podstawie umowy o pracę.

Mając na celu uniknięcie podwójnego opodatkowania osób pracujących za granicą, należały powrócić do rozwiązań poprzednio obowiązujących w polskiej ustawie o PIT.

Brak wprowadzenia jednego z powyższych rozwiązań będzie skutkował najprawdopodobniej ściąganiem rodzin Polaków do Wielkiej Brytanii, co jest ewidentnym działaniem na szkodę Polski. (cdn)
Przemysław Wipler

______________________
Autor pracuje w firmach doradczych w Polsce (Deloitte, Ernst & Young, DGA & SAJA), świadcząc usługi w zakresie doradztwa podatkowego

wyślij znajomemu

Dodaj artykuł do: