Wiadomości

Dziennik Polski

21/09/2005 08:55:41

Zmarnowano cztery lata

O bezpieczeństwie energetycznym Polski z Piotrem Woźniakiem, politykiem PiS i byłym wiceprezesem Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa, rozmawia Bogdan Dobosz

Plany budowy „rury” po dnie Bałtyku były znane od dawna. Kiedy podpisano umowę, podniósł się duży hałas polityczny. Jak Pan ocenia wpływ zawarcia tej umowy dla bezpieczeństwa energetycznego Polski i czy tej sytuacji można było uniknąć?
– Plany Gazpromu znane były, rzeczywiście, od dawna. O gazociągu bałtyckim mówiło się od trzech lat, ale plany są jeszcze wcześniejsze. Rurę po dnie Bałtyku rysowano w materiałach Gazpromu już w latach 90. Trudno mówić o zaskoczeniu, ale w pewnym stopniu można okazywać zdziwienie. Gazociąg ten ma niejasne podstawy ekonomiczne. Jest oceniany jako nieopłacalny, nawet przez dość odpowiedzialne firmy rynku gazownictwa w Europie. Opłacalność jest jednak odrębną sprawą. Chodzi o to, że Federacja Rosyjska prowadzi bardzo konsekwentną politykę energetyczną. Jej założenia można znaleźć na stronach internetowych odpowiedniego ministerstwa w Moskwie. Chodzi tu o dokument „Strategia energetyczna Federacji Rosyjskiej do 2020 roku”. Zaskoczeniem jest dla mnie to, że pewne ośrodki i analitycy „odkrywają” dopiero teraz, że Rosja wykonuje pewien ruch polityczny i używa gazu do prowadzenia polityki zagranicznej. Jest to tymczasem wykładnia i nakaz administracji rządowej Rosji. Tak ma po prostu być i trudno z tym dyskutować. Należało jednak takie dokumenty czytać i z odpowiednim wyprzedzeniem reagować.

Istniała już próba uniezależnienia się od takiej sytuacji, czyli wprowadzenia dywersyfikacji dostaw gazu. Tą próbą były kontrakty zawarte w 2001 roku na dostawę gazu z Norwegii i Danii. Obydwa te kontrakty były poparte projektami budowy gazociągów. Zostały jednak storpedowane i anulowane przez ekipę SLD, która doszła do władzy. Lewica zapowiadała to już zresztą dużo wcześniej, zanim jeszcze te kontrakty wynegocjowano. Politycy tej formacji mówili, że się z nimi rozprawią i konsekwentnie to uczynili. Sytuację mamy więc dosyć trudną.

Co dla bezpieczeństwa energetycznego Polski oznacza zaniechanie dywersyfikacji i obecna umowa z Berlinem?
– Definicja bezpieczeństwa jest zapisana w tzw. „prawie energetycznym”. Jest trochę „kulawa” i niezbyt przystaje rzeczywistości. Tak czy inaczej, mamy dwie bezpośrednie konsekwencje ostatnich wydarzeń. Realizacja umowy podpisanej w Berlinie oznacza, że gaz rosyjski będzie do nas docierał i ze Wschodu, i z Zachodu. To jest sytuacja, której staraliśmy się uniknąć rozmawiając z Norwegami i Duńczykami o dostawie ich gazu. Gazociąg po dnie Bałtyku utrudni jakiekolwiek inne połączenia. Doprowadzenie tak olbrzymiej ilości gazu do północnego rejonu Niemiec, bardzo blisko zresztą granicy z Polską, czyni wątpliwym próby stworzenia konkurencji dostawami gazu z północy Europy. Jest też i druga konsekwencja. Polski rynek gazowy stanie się tzw. „rynkiem peryferyjnym”. Przestanie być włączony w „obieg pierścieniowy” i stanie się rynkiem wyłącznie odbiorczym, w dodatku od jednego dostawcy. Taka sytuacja jest brana pod uwagę przez inwestorów i operatorów rynkowych. Jest to też szkodliwe dla zwykłych konsumentów. Mamy do czynienia z dyktatem warunków dostaw, które będą skupione w jednym ręku. Brak konkurencji odbije się na indywidualnym odbiorcy.

Jak Pan ocenia polityczne konsekwencje gazowej współpracy Niemiec i Rosji?
– Takie konsekwencje z pewnością istnieją. Jest ich kilka. Osłabieniu ulega pozycja kilku krajów, zwłaszcza tych sąsiadujących z nami na Wschodzie – Litwy, Łotwy i Estonii. Pogarsza się na rynku gazowym i pozycja Polski, w przeciwieństwie do Niemiec. Nie wiadomo co z Francją i Wielką Brytanią, które deklarowały przystąpienie do projektu, ale nie są do niego na razie włączone. Można mówić o załamaniu się europejskiej solidarności energetycznej. UE nie ma wspólnej polityki w tej dziedzinie, w odróżnieniu np. od polityki rolnej. Były próby zmontowania wspólnego stanowiska, ale w tej chwili będzie to jeszcze trudniejsze. Umowa o gazociągu bałtyckim tworzy podział na beneficjentów i tych, którzy na niej tracą. Różnice zresztą istniały zawsze. Kraje „starej Unii” miały wręcz klasycznie zdywersyfikowane „portfele importu” surowców energetycznych. Zwykle z jednego źródła pochodzi nie więcej niż 30 proc. dostaw. My importujemy praktycznie tylko ze Wschodu, bo jedno niewielkie przejście w Zgorzelcu stanowi zaledwie kilka procent potrzebnych dostaw.

Przy stanowisku UE warto się zatrzymać. Na temat energetyki wypowiadał się niedawno unijny komisarz Pierre Max, który stwierdził, że wita projekt z radością, dlatego że, nowe źródło i dostawy poprawiają bezpieczeństwo energetyczne UE. Poważnemu przedstawicielowi Unii raczej nie przystoi takie uproszczenie sprawy. Problem wymaga głębszej analizy. Z gazem jest inaczej niż np. z ropą naftową, którą daje się transportować tankowcami, rurociągami, a nawet koleją. Umowy o rurociągach skutkują na lata.

Pozostańmy przy temacie stanowiska UE. Polscy eurodeputowani starali się uzyskać zrozumienie dla naszych zastrzeżeń w KE. Odpowiedziano im, że jest to prywatne przedsięwzięcie firm i Unia nie będzie zajmować stanowiska. Czy nie sądzi Pan, że zabrakło wsparcia dla nadania odpowiedniej rangi problemowi ze strony rządu w Warszawie? Premier Belka oświadczył właśnie, że właściwie nic się nie stało…
– Nie mam tu do powiedzenia niczego dobrego. Gratuluje dobrego samopoczucia naszym decydentom. W sprawie poprawy bezpieczeństwa energetycznego w dziedzinie gazu ziemnego, w ostatnich czterech latach nie zrobiono literalnie nic. Natomiast wszystkie kraje europejskie robią w tych sprawach codziennie bardzo dużo. I to naprawdę codziennie. Przykładem jest rurociąg bałtycki. Projekt ten nie urodził się wczoraj, chociaż zapewne zachodzi tu jakaś koincydencja terminu podpisania umowy z terminem wyborów w Niemczech. Nie jest to jednak zamówienie wyborcze. Umowę negocjowano od dawna. Tymczasem efekty prac administracji rządowej i agend w Polsce są poniżej… kreski. Zmarnowano cztery lata. Doprowadzono do osłabienia pozycji naszego kraju. Jeżeli ktoś twierdzi, że nic się nie stało, to się myli. Co do tematu „prywatności” tej inwestycji to jest to stwierdzenie nietrafne. Prywatna jest polityka rolna UE, ale podlega bardzo dużym regulacjom.

Na koniec prosiłbym o komentarz do prywatyzacji PGNiG. Zarówno PiS jak i PO mocno krytykują to jedno z ostatnich pociągnięć rządu Marka Belki. Tymczasem rząd działa metodą „faktów dokonanych”.
– Jeśli prywatyzuje się PGNiG w piątek, tuż przed niedzielnymi wyborami, wskazuje to na niezdrowy pośpiech. Jeśli projekt byłby dobry, to mógłby przecież jeszcze kilka dni odczekać, aż ustanie gorączka wyborcza. Wad projektu jest kilka. Firma jest w dobrej kondycji finansowej i nie potrzebuje prywatyzacji. Wykazuje zysk. Na koniec tego półrocza był to ponad miliard złotych. Firma idzie na giełdę za około 2 do 2,5 miliarda. Nie chodzi tu o ratowanie budżetu. Pieniądze trafią bowiem do spółki. Po co więc pozbywać się papierów właścicielskich? Prywatyzacja przypieczętowuje wadliwy sposób zmian, których dokonano w PGNiG-u. Nazywa się to restrukturyzacją, ale polega na powołaniu nowej spółki przesyłowej, do której włączono, na zasadach leasingu, majątek Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa. Umowa opiewa na kilkanaście lat. Oznacza to, że powołana państwowa spółka Gaz System będzie wynajmowała majątek od firmy prywatnej i będzie od niej zależna. To nie jest normalna sytuacja. W dodatku firmie Gaz System nie przekazano całego majątku przesyłowego, czyli EuropolGazu, właściciela polskiego odcinka gazociągu jamalskiego. Ta część pozostała w prywatyzowanym PGNiG. Gazociąg Jamalski ma być tymczasem osią gazowniczego systemu Polski. To jest poważna wada, która osłabia zdolności rozwoju rynku. Prywatyzacja, która konserwuje ten układ, jest przedwczesna. Najpierw trzeba by poprawić strukturę spółki przesyłowej (Gaz Systemu) i zapewnić dywersyfikację dostaw surowców. Dopiero wtedy można dokonywać ruchów prywatyzacyjnych. Tymczasem tutaj występuje odwrotna kolejność, która utrudnia porządkowanie tego sektora.

______________
Piotr Woźniak, były wiceprezes Polskiego Górnictwa Naftowego i Gazownictwa (1999-2001), wcześniej członek rady nadzorczej tego przedsiębiorstwa. Ekspert sejmowej komisji śledczej ds. „Orlenu”, prywatny przedsiębiorca. Startuje z listy PiS w tegorocznych wyborach do Sejmu z okręgu 19. w Warszawie (miejsce 7. na liście).