Noszę w sercu temat

Swego czasu burmistrz Jedwabnego podał się do dymisji. Sponiewierany, obszczekany przez większość swoich ziomków potem odebrał z rąk profesora Modzelewskiego nagrodę. Na otarcie łez, że niewiele mógł zrobić, chociaż heroicznie próbował.

Ale też i na pohybel antysemitom. Na pohybel durniom. Bez względu na rasę i język, w jakim kaleczą swoją duszę oraz zamawiają piwo pod odrapanym szyldem „Mydło i powidło”.

Nienawiść przybiera też inną formę, tę subtelną, intelektualnie wykoncypowaną, szeleszczącą świeżutkim numerem niskonakładowej gazety, wyczarowaną popołudniowym koniaczkiem z przyjaciółmi ze studiów. Pojawia się we snach. Najskrytszych, niepojętych, zatrważających.
Miałem taki sen. Gęsty i duszny. Białe tło, wiele drzwi, chasydzi w czarnych płaszczach. – Nie chcemy cię tutaj – powiedział drewnianym głosem starszy mężczyzna. Ciarki przeszły mnie po plecach i się zaraz obudziłem. Kilka miesięcy potem zatrudniłem się w X. I wie pan co, zaraz mnie zwolniono. Sam pan rozumie, że ten sen miał dla mnie wymiar symboliczny, profetyczny...

Leon Bloy napisał: „Wyobraźcie sobie, że otaczający was ludzie nieustannie mówią z najwyższą pogardą o waszym ojcu i matce oraz używają w odniesieniu do nich wyłącznie przekleństw i sarkazmu – jakież byłyby wtedy wasze uczucia? A właśnie tak dzieje się z Panem Jezusem. Zapomina się, albo też nie chce się o tym pamiętać, że nasz Bóg w swoim człowieczeństwie jest Żydem, jest Żydem według swego człowieczeństwa, że Jego Matka była Żydówką, kwiatem żydowskiej rasy, że apostołowie byli Żydami, podobnie jak i wszyscy Prorocy, a w końcu nasza święta liturgia w znacznej swej części jest zapożyczona z żydowskich ksiąg. Jakże więc wytłumaczyć zadziwiające obelgi i bluźnierstwa poniżające naród żydowski?”

***

Noszę w sercu temat. Napisałem w tej sprawie do IPN: „W odpowiedzi na Pańskie pismo z dnia tego a tego, pragnę niniejszym przekazać Panu informacje uzyskane w interesującej Pana sprawie od Naczelnika Wydziału Ekspertyz i Opracowań pani dr – tu nazwisko – która w piśmie do mnie z dnia 2 lutego br. napisała, iż w sprawach zbrodni nazistowskich dokonanych na ludności żydowskiej – mieszkańcach powiatu hajnowskiego, były prowadzone przez Okręgową Komisję Badania Zbrodni Hitlerowskich w Polsce następujące śledztwa:
1. w sprawie zbrodni na Żydach popełnionych w Białowieży, pow. Hajnówka – około 400 mieszkańców tej miejscowości zostało wywiezionych w 1941 r. do Prużan, a następnie do Treblinki;
2. w sprawie zbrodni popełnionej w Gregorowcach, pow. Hajnówka w 1943 r.;
3. w sprawie zbrodni popełnionej w Hajnówce na 1000 mieszkańcach narodowości żydowskiej wywiezionych w 1942 r. do Treblinki;
4. w sprawie zbrodni popełnionej w Kleszczelach, pow. Hajnówka na ludności żydowskiej w 1943 r.
Moja Białostocczyzna. Moja.

***

Noszę w sercu temat... Boję się go. Ktoś zajmował te żydowskie domy. Ktoś rozwalał piece w poszukiwaniu złota. Kumpel jeszcze mi w ogólniaku opowiadał, że słyszał, jak szanowana w naszym mieście rodzina dorobiła się za okupacji „na żydkach”. To niemożliwe, mówiłem, pan K. ma taki ciepły uśmiech...

Kilka lat temu, niespodziewanie pękło mu serce, a ja, to dziwne, pomyślałem wtedy, że pokarał go ten cały żydowski Bóg.
– Ty nie wiesz? – dziwi się rodzina. – U naszej babki były talerze z takimi jakby niemieckimi napisami.
Skąd te talerze?
A ch… wie! Były i już!
Ale skąd?
Czego ty chcesz!?..

***

Przeglądam stare gazety: „Zakupy wtedy wszyscy robili w sklepach u Żydów. Żydzi chętnie sprzedawali na kredyt, należności zapisywali w książce. Niektórzy z nich, jak sklepowa Muszka, dopisywali trochę procentów do kwot długów, ale inni raczej nie. Na przykład piekarz Izbucki przy rozliczaniu dawał za darmo jeszcze bułkę i nigdy się nie sprzeczał – mówiła w 1995 roku 84-letnia Tatiana Daniluk. 92-letnia Helena Nesterowicz tak wspominała orlańskich* współobywateli: – Przez dwa lata byłam na służbie u rabina Ela Halperna. On i żona byli dobrymi ludźmi. Mieli dwóch synów i córki: Sarę, Belcię, Dwejrę i Rozę. Z tą ostatnią się przyjaźniłam. Przed wojną Roza wyjechała do Palestyny, wszyscy pozostali trafili do getta... Widziałam ich tragedię, pożegnania, płacz, strach. Dałam dzieciom rabinowym trochę cebuli, w zamian rabinowa podarowała mi dwie sukienki, obrusek i narzutę na łóżko. Ta narzuta jest u mnie do dziś”.

***

Czasami myślę o tej narzucie. I nie chodzi mi o strach tej prostej kobiety, egoistyczny, zwierzęcy tłumaczący chyba wszystko, a przynajmniej wiele. Jest o tym niesamowity fragment z Ewangelii, ten o zaparciu się Chrystusa przez świętego Piotra...

Mam raczej żal do człowieka, który zapisał te wspomnienia i nie zauważył zbrodni. Zbrodni braku ludzkiego współczucia u swojej bohaterki, zbrodni mówienia o dobroci tam, gdzie jej zwyczajnie nie było. Bo był tylko wymuszony okolicznościami biznes. Cebula i narzuta. Obrusek i narzuta.

***

Byłem z wizytą u księdza. Kiedy odprowadzał mnie do drzwi zamrugał filuternie okiem: – A ta twoja firma to ...żydowska? Myślałem, że się porzygam. Ale to potem ja sam śniłem ów sen...

Czytam Rosjanina Bierdiajewa i leczę swoje sumienie: „W świecie zawsze były i są też teraz dwie rasy, i ten podział jest ważniejszy od wszystkich pozostałych. Są ci, którzy krzyżują, i ci, którzy są krzyżowani, uciskający i uciskani, nienawidzący i znienawidzeni, cierpiący i zadający cierpienia, prześladowani i prześladowcy. Nie trzeba wyjaśniać po czyjej stronie powinni być chrześcijanie. Przecież role mogą się zmieniać w historii. Obecnie chrześcijanie są prześladowani, jak i byli prześladowani w pierwszych wiekach. Dzisiaj także Żydzi są znowu prześladowani, jak to miało już miejsce nie raz w historii. Należy się nad tym zastanowić. Rosyjscy antysemici, żyjący w stanie afektu i opanowani przez maniakalną ideę, głoszą, że dzisiaj Żydzi rządzą Rosją i prześladują tam chrześcijan. Jest to nieprawda. To nie Żydzi stanowią większość we władzach walczącego bezbożnictwa, gdyż Rosjanie odgrywają w tym procesie bardzo ważną rolę. Myślę, że istnieje rosyjski wojujący ateizm jako zjawisko specyficznie rosyjskie. Rosyjski szlachcic-anarchista Michaił Bakunin był w tym wypadku skrajnym i charakterystycznym przedstawicielem tego kierunku. Takim był też Lenin. Fiodor Dostojewski poczynił wielkie odkrycia właśnie na temat rosyjskiego ateizmu i jego wewnętrznej egzystencjalnej dialektyki. Nie jest prawdą, że w Rosji rządzą Żydzi. Przywódcy nie są Żydami, Żydzi-komuniści zostali rozstrzelani lub siedzą w więzieniach, a Lew Trocki stał się przedmiotem nienawiści. Żydzi odegrali niemałą rolę w rewolucji, stanowili istotny element rewolucyjnej inteligencji, co jest zupełnie naturalne i określone przez ich sytuację ludzi uciskanych. Żydzi walczyli o wolność i uważam to za ich zasługę. Żydzi uciekali się do terroru i prześladowań, ale nie uważam tego za szczególną cechę Żydów, lecz za specyficzną i wstrętną osobliwość każdej rewolucji na określonym stopniu jej rozwoju. Przecież podczas terroru jakobinów Żydzi nie odgrywali żadnej roli. Żydzi również emigrują. Pamiętam, jak w sowieckiej Rosji mieszkałem w domu, którego właścicielem był Żyd. Podczas największego nasilenia rewolucji Żyd ten podczas spotkań ze mną często powtarzał: Jakaż to niesprawiedliwość! Wy nie będziecie odpowiadać za to, że Lenin jest Rosjaninem, ja zaś będę odpowiadał za to, że Trocki jest Żydem. Później udało się temu człowiekowi wyjechać do Palestyny. Zgadzam się wziąć na siebie odpowiedzialność za Lenina. Najsmutniejsze jest to, że rzeczywistość i fakty nie istnieją dla tych, których myślenie określa resentyment, afekty i maniakalne idee. Przede wszystkim w takich wypadkach wymagane jest duchowe wyleczenie”.
Arkadiusz Panasiuk

wyślij znajomemu

Dodaj artykuł do: