Znicze zapłonęły w Auschwitz

Uroczystości odbyły się na terenie byłego obozu Birkenau, przed Międzynarodowym Pomnikiem Ofiar Obozu; w pobliżu rampy kolejowej, na której hitlerowcy dokonywali selekcji więźniów. Tych, których uznali za niezdolnych do pracy, kierowali wprost do komór gazowych.

– Gdy jako osiemnastoletni Polak stanąłem we wrześniu 1940 roku po raz pierwszy na placu apelowym Auschwitz I, wśród 5,5 tys. innych Polaków, nie przychodziło mi w ogóle do głowy, że przeżyję Hitlera i II wojnę światową – powiedział prof. Władysław Bartoszewski który wystąpił jako przedstawiciel więźniów Auschwitz.

– Wolny świat nie interesował się naszymi cierpieniami i naszą śmiercią, mimo ogromnych wysiłków tajnej organizacji oporu w obozie dla przekazania wiadomości na zewnątrz – mówił Bartoszewski podczas uroczystości

Zaznaczył, że będąc więźniem nie wyobrażał sobie, że obóz ten stanie się „miejscem realizacji jedynego w swoim rodzaju planu biologicznego wyniszczenia europejskich Żydów, bez różnicy płci i wieku”.

– Jeśli Polacy, czy Rosjanie byli w Auschwitz-Birkenau dla Niemców podludźmi, to Żydzi z Francji, Belgii, Holandii, z Niemiec i Austrii, z krajów ówczesnej Jugosławii, z Grecji, Węgier, Rumunii, Bułgarii, Czech i Słowacji traktowani byli nie jako podludzie, tylko jak robactwo – powiedział Bartoszewski.

W imieniu byłych więźniów Auschwitz-Birkenau oprócz Bartoszewskiego (więzień nr 4427), przemawiały także francuska Żydówka Simone Veil (więźniarka nr 78651) oraz Romani Rose w imieniu społeczności romskiej. Następnie podpisali oni Kartę Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i holocauście

W ramach uroczystości nuncjusz apostolski w Polsce arcybiskup Józef Kowalczyk odczytał posłanie Jana Pawła II. Potem głos zabrał prezydent Aleksander Kwaśniewski. Zaapelował o świat bez nienawiści i pogardy, rasizmu, antysemityzmu i ksenofobii. Podkreślił, że musimy zrobić wszystko, aby Auschwitz już nigdy się nie powtórzyło w historii ludzkości. Powiedział, że Auschwitz to symbol szoah – ludobójstwa popełnionego przez hitlerowców na narodzie żydowskim. Nazwał obóz „koszmarną, wstrząsającą kartą w historii Europy”.

Aleksander Kwaśniewski wspomniał o bohaterskich Polakach, którzy pomagali Żydom w czasie wojny. Prezydent podkreślił także rolę Armii Czerwonej, która doprowadziła do wyzwolenia obozu w Auschwitz.

Następnie Władimir Putin zaapelował do przywódców państw, by zrobili wszystko, żeby nigdy już nie doszło do takiej tragedii, jak w Auschwitz. Prezydent Rosji podkreślił, że politycy powinni postępować tak, aby nie wstydzić się własnych czynów i słów. Putin dodał, że ta ceremonia otwiera rok zwycięstwa nad faszyzmem. Kulminacja obchodów nastąpi w maju w Moskwie, gdzie odbędą się uroczystości poświęcone zwycięstwu.

Po Putinie głos zabrał prezydent Izraela Mosze Kacaw. Jak jego przedmówcy, mówił, że należy zrobić wszystko, by taka tragedia nigdy się nie powtórzyła. W tym celu musimy zachować pamięć o Auschwitz-Birkenau. – To miejsce jest straszną prawdą o najgłębszym upadku człowieczeństwa. Musimy znaleźć w sobie siły, aby się z tą prawdą zmierzyć. Musimy na zawsze o niej pamiętać – mówił Kacaw

Po godz. 15 na terenie byłego obozu koncentracyjnego Auschwitz-Birkenau rozbrzmiał głos szofaru, baraniego rogu ceremonialnego w religii żydowskiej. Duchowni katoliccy, prawosławni, ewangeliccy i żydowscy rozpoczęli modły ekumeniczne.

O dusze pomordowanych modlili się metropolita krakowski kardynał Franciszek Macharski, arcybiskup Paryża kardynał Jean-Marie Lustiger, arcybiskup wrocławski i szczeciński Jeremiasz z Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, biskup Tadeusz Szurman z Kościoła ewangelicko-augsburskiego, pastor Lech Tranda z Kościoła ewangelicko-reformowanego, a także Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich i były Naczelny rabin Izraela Meir Lau.

Po modlitwie ekumenicznej delegacja byłych więźniów obozu – Władysław Bartoszewski, Simone Veil, Israel Gutman, Tadeusz Bielecki, Kazimierz Albin i Edward Paczkowski zapalili znicze przed pomnikiem. Znicze zapaliła również delegacja wyzwalających obóz w 1945 r. byłych żołnierzy Armii Czerwonej

Na każdej z 21 tablic, umieszczonych na pomniku, widnieje napis w różnych językach: „Niechaj na wieki będzie krzykiem rozpaczy i przestrogą dla ludzkości to miejsce, w którym hitlerowcy wymordowali około półtora miliona mężczyzn, kobiet i dzieci, głównie Żydów z różnych krajów Europy, Auschwitz-Birkenau – 1940- 1945”.

Trębacz odegrał sygnał „Cisza” wykonywany m.in. podczas uroczystości żałobnych i upamiętniający tych, którzy odeszli. Nowojorski kantor Joseph Malovany a cappella odśpiewał modlitwę „El maale Rahamim” (tzn. „Boże pełen miłosierdzia”) odmawianą w intencji zmarłych.

Potem Narodowa Orkiestra Symfoniczna Polskiego Radia z Katowic oraz chóry: Camerata Silesia z Katowic i Polskiego Radia z Krakowa pod dyrekcją Wojciecha Michniewskiego wykonały finałową część kantaty Krzysztofa Knittla „El maale Rahamim”. Kompozycję muzyczną Knittel skomponował w 2001 roku ku pamięci Żydów zamordowanych w Jedwabnem.

Wychodzący z uroczystości również zapalali znicze przed pomnikiem